History of the Aghuans: Book 1, Chapters 20-31

ԳԼՈՒԽ Ի. ԳԻՒՏգիւտ: noun.nom.acc.sg. Eng: discovery ՆՇԽԱՐԱՑնշխար: noun.gen.dat.abl.pl. Eng: remains ԵՐԱՆԵԼՒՈՅՆերանել: verb.pot.gen.dat.abl.sg.def. Eng: happy ՄԱՆԿԱՆՆմանուկ: noun.gen.dat.loc.sg.def. Eng: child ԳՐԻԳՈՐԻՍԻ՝prop. ԱՂՈՒԱՆԻՑprop. ԿԱԹՈՂԻԿՈՍԻ,կաթողիկոս: noun.gen.dat.loc.sg. Eng: catholicos ՈՐոր: pron.nom.sg. Eng: who, which ՎԿԱՅԵԱՑվկայել: verb.aor.3per.sg./imp.sg.med. Eng: testify, witness Իի: prep. Eng: in, at, to, from ՄԱՍՔՈՒԹՍprop. Իի: prep. Eng: in, at, to, from ՁԵՌԱՑձեռն: noun.gen.dat.abl.pl. Eng: hand ՍԱՆԵՍԱՆԱՅprop. ԱՐՔԱՅԻՆարքայ: noun.gen.dat.loc.sg.def. Eng: king ՄԱՍՔԹԱՑ։prop.

CHAPTER XX. THE DISCOVERY OF THE RELICS OF THE BLESSED YOUTH GRIGORIS, WHO HAD BEEN MARTYRED IN THE PRESENCE OF KING SANE’SAN OF THE MASGUT’K’.

Յոյժյոյժ: adv. Eng: much ցանկալիցանկալ: verb.pot.nom.acc.loc.sg. Eng: desire տենչանստենչանք: noun.acc.loc.pl. Eng: yearn ունէրունել: verb.past.3per.sg. Eng: have, take բարեպաշտնբարեպաշտ: adj.nom.acc.sg.def. Eng: pious Վաչագան՝prop. արքայնարքայ: noun.nom.acc.sg.def. Eng: king Աղուանիցprop. առառ: prep. Eng: toward, nearby իի: prep. Eng: in, at, to, from գիւտգիւտ: noun.nom.acc.sg. Eng: discovery նշխարացնշխար: noun.gen.dat.abl.pl. Eng: remains սրբոյսուրբ: adj.gen.dat.abl.sg. Eng: holy մանկաննմանուկ: noun.gen.dat.loc.sg.def. Eng: child Գրիգորիսի,prop. քանզիքանզի: conj. Eng: for տեղեկացեալտեղեկանալ: verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: inform էրլինել: verb.past.3per.sg. Eng: be իի: prep. Eng: in, at, to, from հնադարացնհնադար: noun.gen.dat.abl.pl.def. Eng: ancient times պատմութենէ,պատմութիւն: noun.abl.sg. Eng: history եթէեթէ: conj. Eng: that, if իի: prep. Eng: in, at, to, from Վատնեանprop. դաշտինդաշտ: noun.gen.dat.loc.sg.def. Eng: field յեզրեզր: noun.acc.sg. Eng: edge ծովունծով: noun.gen.dat.ins.loc.sg.def. Eng: sea մեծիմեծ: adj.gen.dat.loc.sg. Eng: great առեալառնուլ: verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: take էրլինել: verb.past.3per.sg. Eng: be զնահատակութիւննահատակութիւն: noun.acc.sg. Eng: martyrdom Սուրբնսուրբ: adj.nom.acc.sg.def. Eng: holy Գրիգորիսի։prop. Եւեւ: conj. Eng: and բարձեալբառնալ: verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: lift, bring, remove աշակերտացաշակերտ: noun.gen.dat.abl.pl. Eng: disciple նորին՝նոյն: pron.gen.sg. Eng: same բերինբերել: verb.aor.3per.pl. Eng: bring յԱմարասprop. գիւղգիւղ: noun.nom.acc.sg. Eng: village եւեւ: conj. Eng: and եդինդնել: verb.aor.3per.pl. Eng: put առառ: prep. Eng: toward, nearby եկեղեցւոյն,եկեղեցի: noun.gen.dat.abl.sg.def. Eng: church զորոր: pron.acc.sg. Eng: who, which հիմնարկեալհիմնարկել: verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: establish էրլինել: verb.past.3per.sg. Eng: be մեծինմեծ: adj.gen.dat.loc.sg.def. Eng: great Գրիգորի։prop. Եւեւ: conj. Eng: and ոչոչ: part. Eng: not նշաննշան: noun.nom.acc.sg. Eng: sign ինչինչ (ի): pron.nom.acc.sg. Eng: what արարեալառնել: verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: make իի: prep. Eng: in, at, to, from տեղւոջն՝տեղի: noun.loc.sg.def. Eng: place երկուցեալերկնչել: verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: fear այլայլ: pron.nom.acc.loc.sg. Eng: other/but ուրուքոք: pron.gen.sg. Eng: one բառնալոյբառնալ: verb.inf.gen.dat.abl. Eng: lift, bring, remove զնշխարսնշխար: noun.acc.pl./acc.sg.poss1. Eng: remains երանելւոյներանել: verb.pot.gen.dat.abl.sg.def. Eng: happy եւեւ: conj. Eng: and կամկամ: conj. Eng: or թէթէ: conj. Eng: that յերկիւղէներկիւղ: noun.abl.sg.def. Eng: fear հինինհէն: noun.gen.dat.loc.sg.def. Eng: roving band ճեպելոյ,ճեպել: verb.inf.gen.dat.abl./pfv.gen.dat.abl.sg. Eng: hurry եւեւ: conj. Eng: and կամկամ: conj. Eng: or թէթէ: conj. Eng: that իի: prep. Eng: in, at, to, from յոլովութենէյոլովութիւն: noun.abl.sg. Eng: abundance ամացամ: noun.gen.dat.abl.pl. Eng: year բազմանալոյբազմանալ: verb.inf.gen.dat.abl.sg. Eng: multiply իի: prep. Eng: in, at, to, from մոռացումնմոռացումն: noun.nom.acc.sg. Eng: forgetting զընկեցեալընկենուլ: verb.pfv.acc.sg. Eng: fall եղանէրլինել: verb.past.3per.sg. Eng: be տեղինտեղի: noun.nom.acc.def. Eng: place նշխարացնշխար: noun.gen.dat.abl.pl. Eng: remains սրբոյն։սուրբ: adj.gen.dat.abl.sg.def. Eng: holy Խորհուրդխորհուրդ: noun.nom.acc.loc.sg. Eng: thought, mystery կալեալունել: verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: have, take թագաւորինթագաւոր: noun.gen.dat.loc.sg.def. Eng: king ընդընդ: prep. Eng: with, during, for իւրոյիւր: pron.adj.gen.sg. Eng: his/her դրանդուռն: noun.gen.dat.loc.sg. Eng: door երիցունսներէց: noun.acc.loc.pl.def. Eng: elder խորհելխորհել: verb.inf.nom.acc.loc. Eng: think պատճառսպատճառ: noun.acc.loc.pl./nom.acc.loc.sg.poss1. Eng: cause, pretend ինչ,ինչ (ի): pron.nom.acc.sg. Eng: what որովոր: pron.ins.sg. Eng: who, which կարասցէկարել (կարողանալ): verb.sbjv.3per.sg. Eng: can, able գտանելգտանել: verb.inf.nom.acc.loc. Eng: find զցանկալինցանկալ: verb.pot.acc.sg.def. Eng: desire յոյժյոյժ: adv. Eng: much բարիբարի: adj.nom.acc.sg. Eng: good անձինն։անձն: noun.gen.dat.loc.sg.def. Eng: person, soul, self Եւեւ: conj. Eng: and կոչեցեալկոչել: verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: call զվանացվանք: noun.gen.dat.abl.pl. Eng: monastery երէցներէց: noun.nom.acc.sg.def. Eng: elder գեղջնգիւղ: noun.gen.dat.sg.def. Eng: village հարցանէր,հարցանել: verb.past.3per.sg. Eng: ask եթէեթէ: conj. Eng: that, if նշաննշան: noun.nom.acc.sg. Eng: sign ինչինչ (ի): pron.nom.acc.sg. Eng: what ուրեքուրեք: adv. Eng: everywhere է՞լինել: verb.past.3per.sg. Eng: be առառ: prep. Eng: toward, nearby եկեղեցեաւնեկեղեցի: noun.ins.sg.def. Eng: church իի: prep. Eng: in, at, to, from գերեզմանինգերեզման: noun.gen.dat.loc.sg.def. Eng: tomb վերայ,վերայ: post. Eng: on թէթէ: conj. Eng: that ոչ.ոչ: part. Eng: not եւեւ: conj. Eng: and նանա: pron.acc.sg. Eng: s/he, they ասէ.ասել: verb.pres.3per.sg. Eng: say «Բազումբազում: adj.nom.acc.sg. Eng: many գերեզմանքգերեզման: noun.nom.pl. Eng: tomb ենլինել: verb.pres.3per.pl. Eng: be արդարդ: adv. Eng: now շուրջշուրջ: adv./post. Eng: around զեկեղեցեաւն.եկեղեցի: noun.ins.sg.def. Eng: church վասնվասն: prep. Eng: about, for the sake of զիզի: conj. Eng: that իի: prep. Eng: in, at, to, from հինախաղացհինախաղաց: adj.nom.acc.sg. Eng: marauding ժամանակէնժամանակ: noun.abl.sg.def. Eng: time եւեւ: conj. Eng: and իի: prep. Eng: in, at, to, from մեծագոյնմեծագոյն: adj.nom.acc.sg. Eng: great հիմնարկութենէհիմնարկութիւն: noun.abl.sg. Eng: foundation եկեղեցւոյնեկեղեցի: noun.gen.dat.abl.sg.def. Eng: church ոչոչ: part. Eng: not ոքոմն: pron.nom.sg. Eng: someone, a certain կարացկարել (կարողանալ): verb.aor.3per.sg. Eng: can, able շինել,շինել: verb.inf.nom.acc.loc. Eng: build զորոր: pron.acc.sg. Eng: who, which մեծինմեծ: adj.gen.dat.loc.sg.def. Eng: great Գրիգորիprop. հիմնարկեալհիմնարկել: verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: establish էր»:լինել: verb.past.3per.sg. Eng: be Եւեւ: conj. Eng: and ասէասել: verb.pres.3per.sg. Eng: say թագաւորն,թագաւոր: noun.nom.acc.sg.def. Eng: king թէթէ: conj. Eng: that զհողհող: noun.acc.sg. Eng: earth տեղւոյնտեղի: noun.gen.dat.abl.sg.def. Eng: place իի: prep. Eng: in, at, to, from բացբաց: adv. Eng: open, apart from, but for հրամայեմհրամայել: verb.pres.1per.sg. Eng: order պեղել,պեղել: verb.aor.3per.sg./imp.sg.pass. Eng: dig եւեւ: conj. Eng: and եղեալլինել: verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: be իի: prep. Eng: in, at, to, from միտսմիտ: noun.acc.loc.pl./nom.acc.sg.poss1. Eng: mind իւրիւր: pron.gen.sg./pron.adj.nom.acc.sg. Eng: his/her ասէ.ասել: verb.pres.3per.sg. Eng: say «Գուցէգուցէ: verb.cond.3per.sg./part. Eng: exist իի: prep. Eng: in, at, to, from բազմութենէբազմութիւն: noun.abl.sg. Eng: multitude գերեզմանացնգերեզման: noun.gen.dat.abl.pl.def. Eng: tomb ոչոչ: part. Eng: not կարեմքկարել: verb.pres.1per.pl. Eng: able կալկալ (ունել): verb.imp.sg. Eng: have, take կալկալ: verb.inf.nom.acc.loc. Eng: stand իի: prep. Eng: in, at, to, from վերայվերայ: post. Eng: on ամենասուրբամենասուրբ: adj.nom.acc.sg. Eng: most holy գերեզմանիգերեզման: noun.gen.dat.loc.sg. Eng: tomb երանելւոյն,երանել: verb.pot.gen.dat.abl.sg.def. Eng: happy այլայլ: pron.nom.acc.loc.sg. Eng: other/but ապաստանապաստան: noun.nom.acc.sg. Eng: refuge պարտպարտ: adj.nom.acc.sg. Eng: debt, obligation էլինել: verb.pres.3per.sg. Eng: be լինելլինել: verb.inf.nom.acc.loc. Eng: be իի: prep. Eng: in, at, to, from պահսպահք: noun.acc.loc.pl. Eng: fast եւեւ: conj. Eng: and յաղօթս,աղօթք: noun.acc.loc.pl. Eng: prayer եւեւ: conj. Eng: and բազումբազում: adj.nom.acc.sg. Eng: many աղաչանօքաղաչանք: noun.ins.pl. Eng: prayer խնդրելխնդրել: verb.inf.nom.acc.loc. Eng: ask յամենողորմէնամենողորմ: adj.abl.sg.def. Eng: all-merciful Աստուծոյ՝աստուած: noun.gen.dat.abl.sg. Eng: God յիշեցեալյիշել: verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: remember զտէրունեանտէրունեան: adj.acc.sg. Eng: lord զբանն,բան: noun.acc.sg.def. Eng: word որոր: pron.nom.sg. Eng: who, which ասէ.ասել: verb.pres.3per.sg. Eng: say «զբարիբարի: adj.acc.sg. Eng: good հայցումնհայցումն: noun.nom.acc.sg.def. Eng: plea վաղվաղակիվաղվաղակի: adv. Eng: suddenly առնուլառնուլ: verb.inf.acc.loc. Eng: take յառատատուրնառատատուր: adj.nom.acc.sg.def. Eng: bountiful giving Աստուծոյ»։աստուած: noun.gen.dat.abl.sg. Eng: God

Vach’agan, the pious king of the Aghuans, greatly longed to uncover the relics of the lad Saint Grigoris since he had been informed from the events in history that the venerable Grigoris had been martyred in the Vatnean plain by the shore of the great sea, and that some of his students had brought [his body] and placed it in the church which the great Gregory [the Illuminator] had built in the village of Amaras. There was no marking on that spot either because they feared that someone might take the relics of the venerable Saint, or from fear of bandits or because the exact location had been forgotten after the passage of so much time. The king consulted with his court priests about how to discover the remains of such a desirable and goodly figure. Summoning the abbot of the village he asked whether or not there were any indications [of where the grave might be located] in the church cemetery. [The abbot] replied that “there were now many graves in the vicinity of the church and that since the period of the [Iranian] raids and the main foundation of the church, no one had been able to build upon that which the great Gregory had founded.” The king proclaimed: “I command that the ground be excavated so that perhaps in the midst of so many graves we shall come upon the grave of the most holy venerable one. We must now place our trust in fasting and prayers and many pleas to All-merciful God, remembering the word of the Lord that a good request is quickly accepted by our generous God.”

ԳԼՈՒԽ ԻԱ. ԹՈՒՂԹթուղթ: noun.nom.acc.loc.sg. Eng: paper ԱՐՔԱՅԻՆարքայ: noun.gen.dat.loc.sg.def. Eng: king ՎԱՉԱԳԱՆԱՅprop. ԱՌառ: prep. Eng: toward, nearby ԱՄԵՆԱՅՆամենայն: pron.nom.acc.sg. Eng: all ԵՊԻՍԿՈՊՈՍՈՒՆՍեպիսկոպոս: noun.acc.loc.pl. Eng: bishop ԵՒեւ: conj. Eng: and ՔԱՀԱՆԱՅՍքահանայ: noun.acc.loc.pl./nom.acc.loc.sg.poss1. Eng: priest ԱՌառ: prep. Eng: toward, nearby Իի: prep. Eng: in, at, to, from ՇՆՈՐՀԵԱԼշնորհել: verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: grant ՆՄԱնա: pron.dat.loc.sg. Eng: s/he, they Իի: prep. Eng: in, at, to, from ՁԵՌՆձեռն: noun.nom.acc.sg. Eng: hand ԱՂՕԹԻՑաղօթք: noun.gen.dat.abl.pl. Eng: prayer ԵՒեւ: conj. Eng: and ՊԱՂԱՏԱՆԱՑպաղատանք: noun.gen.dat.abl.pl. Eng: entreaty ՆՈՑԱնա: pron.gen.dat.abl.pl. Eng: s/he, they ԶԾԱԾԿԵԱԼծածկել: verb.pfv.acc.sg. Eng: cover ԳԱՆՁՆ։գանձ: noun.nom.acc.sg.def. Eng: treasure

CHAPTER XXI. KING VACH’AGAN’S LETTER TO ALL THE BISHOPS AND PRIESTS ASKING THAT, THROUGH THEIR PRAYERS, THE HIDDEN TREASURE MIGHT BE REVEALED TO HIM.

Յայնժամյայնժամ: adv. Eng: then հրամայէրհրամայել: verb.past.3per.sg. Eng: order թագաւորնթագաւոր: noun.nom.acc.sg.def. Eng: king հրովարտակսհրովարտակ: noun.acc.loc.pl./nom.acc.loc.sg.poss1. Eng: decree առնելառնել: verb.inf.nom.acc.loc. Eng: make ընդընդ: prep. Eng: with, during, for ամենայնամենայն: pron.nom.acc.sg. Eng: all աշխարհսաշխարհ: noun.acc.loc.pl./nom.acc.loc.sg.poss1. Eng: world տէրութեանտէրութիւն: noun.gen.dat.loc.sg. Eng: dominion իւրոյիւր: pron.adj.gen.sg. Eng: his/her օրինակօրինակ: noun.nom.acc.sg. Eng: example զայս։այս (սա): pron.acc.sg. Eng: this Առառ: prep. Eng: toward, nearby եպիսկոպոսսեպիսկոպոս: noun.acc.loc.pl./nom.acc.sg.poss1. Eng: bishop եւեւ: conj. Eng: and երիցունս,երէց: noun.acc.loc.pl. Eng: elder եւեւ: conj. Eng: and սարկաւագունս,սարկաւագ: noun.acc.loc.pl. Eng: deacon եւեւ: conj. Eng: and անապատականս,անապատական: adj.acc.loc.pl./nom.acc.sg.poss1. Eng: solitary եւեւ: conj. Eng: and առառ: prep. Eng: toward, nearby ամենայնամենայն: pron.nom.acc.sg. Eng: all ուխտսուխտ: noun.acc.loc.pl./nom.acc.loc.sg.poss1. Eng: oath, clergy եկեղեցւոյ՝եկեղեցի: noun.gen.dat.abl.sg. Eng: church ողջոյն.ողջոյն: noun.nom.acc.sg. Eng: greeting յուշյուշ: noun.nom.acc.sg. Eng: memory լիցիլինել: verb.sbjv.3per.sg.med. Eng: be ամենեցունամենեքեան: pron.gen.dat.abl.pl. Eng: all ձեզդուք: pron.acc.pl. Eng: you (pl) անյապաղանյապաղ: adj.nom.acc.sg. Eng: without delay պաշտելպաշտել: verb.inf.nom.acc.loc. Eng: worship եւեւ: conj. Eng: and պահելպահել: verb.inf.nom.acc.loc. Eng: keep եւեւ: conj. Eng: and առնելառնել: verb.inf.nom.acc.loc. Eng: make խնդրուածսխնդրուած: noun.acc.loc.pl./nom.acc.loc.sg.poss1. Eng: request առառ: prep. Eng: toward, nearby մարդասէրնմարդասէր: adj.nom.acc.sg.def. Eng: loving humankind Աստուածաստուած: noun.nom.acc.loc.sg. Eng: God առիառնուլ: verb.aor.1per.sg. Eng: take շնորհելշնորհել: verb.inf.nom.acc.loc. Eng: grant մեզմեք: pron.acc.pl. Eng: we զնշխարսնշխար: noun.acc.loc.pl./acc.sg.poss1. Eng: remains երանելւոյներանել: verb.pot.gen.dat.abl.sg.def. Eng: happy Գրիգորիսի.prop. ողջողջ: adj.nom.acc.sg. Eng: alive, whole լերուք։լինել: verb.imp.pl.med. Eng: be Եւեւ: conj. Eng: and ապաապա: adv. Eng: then զայսպիսիայնպիսի: adj.acc.sg. Eng: such հրամանհրաման: noun.nom.acc.sg. Eng: order արքայինարքայ: noun.gen.dat.loc.sg.def. Eng: king ընկալեալընդունել: verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: accept այնուհետեւայնուհետեւ: adv. Eng: then ամենայնամենայն: pron.nom.acc.sg. Eng: all եպիսկոպոսքեպիսկոպոս: noun.nom.pl. Eng: bishop զիւրաքանչիւրիւրաքանչիւր: noun.acc.sg. Eng: each իշխանութեանիշխանութիւն: noun.gen.dat.loc.sg. Eng: power զերիցունսերէց: noun.acc.pl. Eng: elder եւեւ: conj. Eng: and զսարկաւագունսսարկաւագ: noun.acc.pl. Eng: deacon եւեւ: conj. Eng: and զբոլորբոլոր: adj.acc.sg. Eng: every ուխտուխտ: noun.nom.acc.sg. Eng: oath, clergy եկեղեցւոյեկեղեցի: noun.gen.dat.abl.sg. Eng: church հանդերձհանդերձ: post./noun.nom.acc.loc.sg. Eng: together/clothes տէրունեանտէրունեան: adj.nom.acc.sg. Eng: lord նշանաւնշան: noun.ins.sg. Eng: sign խաչինխաչ: noun.gen.dat.loc.sg.def. Eng: cross առեալառնուլ: verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: take միաբանութեամբմիաբանութիւն: noun.ins.sg. Eng: brotherhood եւեւ: conj. Eng: and յոյժյոյժ: adv. Eng: much փութովփոյթ: noun.ins.sg. Eng: care ժողովեցանժողովել: verb.aor.3per.pl.med. Eng: meet իի: prep. Eng: in, at, to, from սեպհականսեպհական: adj.nom.acc.sg. Eng: own գիւղնգիւղ: noun.nom.acc.sg.def. Eng: village արքունի՝արքունի: adj.nom.acc.sg. Eng: kingdom, court անուանեալնանուանել: verb.pfv.nom.acc.loc.sg.def. Eng: name Դիւտական։prop. Եւեւ: conj. Eng: and որոր: pron.nom.sg. Eng: who, which սպուժեալսպուժել: verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: delay յամեսցիյամել: verb.sbjv.3per.sg.med. Eng: be satisfied ոք,ոմն: pron.nom.sg. Eng: someone, a certain մեծմեծ: adj.nom.acc.sg. Eng: great պատուհասիպատուհաս: noun.gen.dat.loc.sg. Eng: punishment վերայվերայ: post. Eng: on հրամայէրհրամայել: verb.past.3per.sg. Eng: order դնել։դնել: verb.inf.nom.acc.loc. Eng: put Եւեւ: conj. Eng: and անդանդ (այնտեղ): adv. Eng: there զերիսերեք: num. Eng: three աւուրսօր: noun.acc.pl. Eng: day մեծապէսմեծապէս: adv. Eng: greatly կատարեցինկատարել: verb.aor.3per.pl. Eng: complete, carry out զյիշատակյիշատակ: noun.acc.sg. Eng: memory Սրբոցն,սուրբ: adj.gen.dat.abl.pl.def. Eng: holy յորումոր: pron.loc.sg. Eng: who, which ինքեանինքն: pron.gen.dat.loc.sg. Eng: he, she, self իսկիսկ: conj./noun.nom.acc.sg./adv./adj. Eng: but, and թագաւորինթագաւոր: noun.gen.dat.loc.sg.def. Eng: king սովորութիւնսովորութիւն: noun.nom.acc.sg. Eng: custom էրլինել: verb.past.3per.sg. Eng: be յոտնոտն: noun.acc.sg. Eng: foot կալկալ: verb.inf.nom.acc.loc. Eng: stand եւեւ: conj. Eng: and պաշտել՝պաշտել: verb.inf.nom.acc.loc. Eng: worship զբոլորբոլոր: adj.acc.sg. Eng: every ուխտնուխտ: noun.nom.acc.sg.def. Eng: oath, clergy եկեղեցւոյնեկեղեցի: noun.gen.dat.abl.sg.def. Eng: church անդրանդր: adv. Eng: there ժողովեալ։ժողովել: verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: meet Գտանէրգտանել: verb.past.3per.sg. Eng: find եւեւ: conj. Eng: and զամենասուրբամենասուրբ: adj.acc.sg. Eng: most holy նշխարսնշխար: noun.acc.loc.pl./nom.acc.sg.poss1. Eng: remains Գրիգորիprop. եւեւ: conj. Eng: and յոյժյոյժ: adv. Eng: much հռչակելոյնհռչակել: verb.pfv.gen.dat.abl.sg.def. Eng: proclaim Հռիփսիմեայprop. եւեւ: conj. Eng: and Գայիանեայprop. իի: prep. Eng: in, at, to, from Դարահոջprop. գիւղն,գիւղ: noun.nom.acc.sg.def. Eng: village որոր: pron.nom.sg. Eng: who, which էլինել: verb.pres.3per.sg. Eng: be իի: prep. Eng: in, at, to, from նահանգիննահանգ: noun.gen.dat.loc.sg.def. Eng: state Արցախայ,prop. զորոր: pron.acc.sg. Eng: who, which էրլինել: verb.past.3per.sg. Eng: be բերեալբերել: verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: bring երիցուներէց: noun.gen.dat.ins.loc.sg.def. Eng: elder Մատթէprop. անունանուն: noun.nom.acc.sg. Eng: name կոչեցեալկոչել: verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: call իի: prep. Eng: in, at, to, from Յոհաննէprop. Մանդակունւոյ՝prop. Հայոցprop. կաթողիկոսէն,կաթողիկոս: noun.abl.sg.def. Eng: catholicos զորոր: pron.acc.sg. Eng: who, which ունէրունել: verb.past.3per.sg. Eng: have, take նորիննոյն: pron.gen.sg. Eng: same մատանեաւնմատանի: noun.ins.sg.def. Eng: ring կնքեալկնքել: verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: seal եւեւ: conj. Eng: and առաքեալառաքեալ: adj.nom.acc.loc.sg. Eng: apostle անդանդ (այնտեղ): adv. Eng: there երիցունսերէց: noun.acc.loc.pl. Eng: elder առնոյրառնուլ: verb.past.3per.sg. Eng: take առառ: prep. Eng: toward, nearby իւր։իւր: pron.gen.sg./pron.adj.nom.acc.sg. Eng: his/her

The king then ordered that a letter like this be sent throughout the lands under his sway: “To all the clergy—the bishops, priests, and monks—greetings. I ask you to worship and fast and to beseech humane God that the relics of the venerable Grigoris be bestowed upon us. Be well.” At this, all the bishops assembled the priests, deacons, and clergy under their jurisdictions and carrying the Lord’s Cross, they quickly and unitedly gathered at the king’s own personal village called Diwtakan. Great punishment was stipulated for those who delayed. [At Diwtakan] they greatly celebrated the memory of the Saints for three days. Now the king had a custom of standing and paying homage to the entire clergy which had assembled there. He had located the most holy relics of Gregory and the most celebrated Hr’ip’sime’ and Gayane’ at Darahoj village in the state of Artsakh which a priest named Matt’e’ had brought from the Armenian Catholicos Yovanne’s Mandakuni, and which [reliquaries] had been sealed by his ring. [King Vach’agan] sent for these relics and had them brought to him.

Եւեւ: conj. Eng: and իի: prep. Eng: in, at, to, from գալգալ: verb.inf.nom.acc.loc. Eng: come մեծինմեծ: adj.gen.dat.loc.sg.def. Eng: great Գրիգորիprop. հանդերձհանդերձ: post. Eng: together պատերազմակիցպատերազմակից: adj.nom.acc.sg. Eng: ally պսակելովքնպսակել: verb.pfv.ins.pl.def. Eng: crown, wed Հռիփսիմեաւprop. եւեւ: conj. Eng: and Գայիանեաւprop. իի: prep. Eng: in, at, to, from մեծմեծ: adj.nom.acc.sg. Eng: great ժողովնժողով: noun.nom.acc.loc.sg.def. Eng: meeting Դիւտականու,prop. ընդառաջընդառաջ: adv. Eng: forward ելանէրելանել: verb.past.3per.sg. Eng: go out թագաւորնթագաւոր: noun.nom.acc.sg.def. Eng: king հանդերձհանդերձ: post./noun.nom.acc.loc.sg. Eng: together/clothes թագուհեաւնթագուհի: noun.ins.sg.def. Eng: queen եւեւ: conj. Eng: and ամենայնամենայն: pron.nom.acc.sg. Eng: all մեծամեծմեծամեծ: adj.nom.acc.sg. Eng: great նախարարօքննախարար: noun.ins.pl.def. Eng: noble հեռագոյնհեռագոյն: adj.nom.acc.sg. Eng: distant իի: prep. Eng: in, at, to, from գեղջէն,գիւղ: noun.abl.sg.def. Eng: village ընդընդ: prep. Eng: with, during, for առաջառաջ: noun.nom.acc.loc.sg. Eng: before, front ելանէինելանել: verb.past.3per.pl. Eng: go out ամենայնամենայն: pron.nom.acc.sg. Eng: all եպիսկոպոսունքնեպիսկոպոս: noun.nom.pl.def. Eng: bishop իւրաքանչիւրիւրաքանչիւր: noun.nom.acc.loc.sg. Eng: each իշխանութեամբիշխանութիւն: noun.ins.sg. Eng: power եւեւ: conj. Eng: and պաշտօնէիւքպաշտօնեայ: noun.ins.pl. Eng: official բազումբազում: adj.nom.acc.sg. Eng: many դասքդաս: noun.nom.pl. Eng: lesson եւեւ: conj. Eng: and գունդքգունդ: noun.nom.pl. Eng: army գունդք՝գունդ: noun.nom.pl. Eng: army յիւրաքանչիւրիւրաքանչիւր: noun.acc.sg. Eng: each գնդիգունդ: noun.gen.dat.loc.sg. Eng: army նշանքնշան: noun.nom.pl. Eng: sign սրբոցնսուրբ: adj.gen.dat.abl.pl.def. Eng: holy մեծապէսմեծապէս: adv. Eng: greatly պատուովպատիւ: noun.ins.sg. Eng: honorable ընդընդ: prep. Eng: with, during, for աւետարանինաւետարան: noun.gen.dat.loc.sg.def. Eng: gospel պատեալքպատել: verb.pfv.nom.pl. Eng: surround, wrap բազմութիւնքբազմութիւն: noun.nom.pl. Eng: multitude խաչիցնխաչ: noun.gen.dat.abl.pl.def. Eng: cross եւեւ: conj. Eng: and զանազանզանազան: adj.nom.acc.sg. Eng: various նշանացննշան: noun.gen.dat.abl.pl.def. Eng: sign փողփողելովփողփողել: verb.inf.ins./pfv.ins.sg. Eng: twinkle ծուխծուխ: noun.nom.acc.loc.sg. Eng: smoke խնկելոցնխունկ: verb.des./pfv.gen.dat.abl.pl. Eng: incense ուժգինուժգին: adj.nom.acc.sg. Eng: strong բուրեալբուրել: verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: smell յիւրաքանչիւրիւրաքանչիւր: noun.acc.sg. Eng: each դասուէն,դաս: noun.abl.sg.def. Eng: lesson ձայնքձայն: noun.nom.pl. Eng: sound սաղմոսանուագսաղմոսանուագ: noun.nom.acc.sg. Eng: psalmist հոգեւորհոգեւոր: adj.nom.acc.sg. Eng: spiritual երգոցներգ: noun.gen.dat.abl.pl.def. Eng: song քաղցրագոյնքաղցրագոյն: adj.nom.acc.sg. Eng: sweetest հնչմամբհնչումն: noun.ins.sg. Eng: sound անհատանհատ: adj.nom.acc.sg. Eng: individual բարեբանելովբարեբանել: verb.inf.ins./pfv.ins.sg. Eng: praise զԱստուած՝աստուած: noun.acc.sg. Eng: God զտուողնտալ: verb.prpt.acc.sg.def. Eng: give մեծագոյնմեծագոյն: adj.nom.acc.sg. Eng: great պարգեւին։պարգեւ: noun.gen.dat.loc.sg.def. Eng: gift

When [the relics of] great Gregory arrived at the great assembly at Diwtakan, together with his comrades in martyrdom Hr’ip’sime’ and Gayane’, the king, queen, and all the grandee lords traveled a good distance out from the village to meet them. In front went the bishops with their entire retinues of clerics and servitors, group by group, brigade by brigade. Each brigade bore aloft the venerable relics of the Saints together with the Gospel and numerous crosses and various banners. The smoke of fragrant incense rose thickly from the celebrants and was accompanied by the sweet sound of psalms and spiritual songs continually praising God, bestower of the greatest gift of all.

Եւեւ: conj. Eng: and այնպէսայնպէս: adv. Eng: this way թագաւորնթագաւոր: noun.nom.acc.sg.def. Eng: king մեծագոյնմեծագոյն: adj.nom.acc.sg. Eng: great բերկրանօքբերկրանք: noun.ins.pl. Eng: bliss ողջունեալողջունել: verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: greet սրբոցնսուրբ: adj.gen.dat.abl.pl.def. Eng: holy հանդերձհանդերձ: post. Eng: together բազմութեամբն,բազմութիւն: noun.ins.sg.def. Eng: multitude ինքնինքն: pron.acc.sg. Eng: he, she, self մեծաւմեծ: adj.ins.sg. Eng: great զգուշութեամբզգուշութիւն: noun.ins.sg. Eng: caution սպասաւորէրսպասաւորել: verb.past.3per.sg. Eng: serve երիցուն,երէց: noun.gen.dat.ins.loc.sg.def. Eng: elder որոր: pron.nom.sg. Eng: who, which զնշխարսնշխար: noun.acc.loc.pl./nom.acc.sg.poss1. Eng: remains սրբոցնսուրբ: adj.gen.dat.abl.pl.def. Eng: holy բարձեալբառնալ: verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: lift, bring, remove տանէր։տանել: verb.past.3per.sg. Eng: take, carry Եւեւ: conj. Eng: and բերեալբերել: verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: bring իի: prep. Eng: in, at, to, from հանգստարանհանգստարան: noun.nom.acc.sg. Eng: resting place սրբոցնսուրբ: adj.gen.dat.abl.pl.def. Eng: holy դնէրդնել: verb.past.3per.sg. Eng: put առառ: prep. Eng: toward, nearby երանելեացներանելի: adj.gen.dat.abl.pl.def. Eng: blessed voice Զաքարիայprop. եւեւ: conj. Eng: and Պանդալիոնի։prop. Եւեւ: conj. Eng: and վստահացեալվստահանալ: verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: trust այնուհետեւայնուհետեւ: adv. Eng: then բարեսէրբարեսէր: adj.nom.acc.sg. Eng: loving good արքայնարքայ: noun.nom.acc.sg.def. Eng: king յիւրիւր: pron.acc.sg. Eng: his/her հաստատունհաստատուն: adj.nom.acc.loc.sg. Eng: firm հաւատոյնհաւատք: noun.gen.dat.abl.sg.def. Eng: belief խնդիրխնդիր: noun.nom.acc.loc.sg. Eng: request եւեւ: conj. Eng: and յառաքինիառաքինի: adj.acc.sg. Eng: virtuous ժողովոյնժողով: noun.gen.dat.abl.sg.def. Eng: meeting բարիբարի: adj.nom.acc.sg. Eng: good հայցումն,հայցումն: noun.nom.acc.sg. Eng: plea ասէ.ասել: verb.pres.3per.sg. Eng: say «Հաստատունհաստատուն: adj.nom.acc.loc.sg. Eng: firm գիտեմ,գիտել: verb.pres.1per.sg. Eng: know զիզի: conj. Eng: that տայտալ: verb.pres.3per.sg. Eng: give ինձես (ինքս): pron.dat.sg. Eng: I Աստուածաստուած: noun.nom.acc.loc.sg. Eng: God իի: prep. Eng: in, at, to, from ձեռնձեռն: noun.nom.acc.sg. Eng: hand մեծիսմեծ: adj.gen.dat.loc.sg.poss1. Eng: great Գրիգորիprop. զամենասուրբամենասուրբ: adj.acc.sg. Eng: most holy նշխարսնշխար: noun.acc.loc.pl./nom.acc.sg.poss1. Eng: remains սրբոյնսուրբ: adj.gen.dat.abl.sg.def. Eng: holy Գրիգորիսի»։prop. Առնոյրառնուլ: verb.past.3per.sg. Eng: take այնուհետեւայնուհետեւ: adv. Eng: then թագաւորնթագաւոր: noun.nom.acc.sg.def. Eng: king զբազմութիւնբազմութիւն: noun.acc.sg. Eng: multitude ամենասուրբամենասուրբ: adj.nom.acc.sg. Eng: most holy ժողովոյնժողով: noun.gen.dat.abl.sg.def. Eng: meeting եւեւ: conj. Eng: and հրամանհրաման: noun.nom.acc.sg. Eng: order տայրտալ: verb.past.3per.sg. Eng: give բոլորբոլոր: adj.nom.acc.sg. Eng: every եպիսկոպոսացն՝եպիսկոպոս: noun.gen.dat.abl.pl.def. Eng: bishop եւեւ: conj. Eng: and երիցամբքերէց: noun.ins.pl. Eng: elder եւեւ: conj. Eng: and սարկաւագօք,սարկաւագ: noun.ins.pl. Eng: deacon եւեւ: conj. Eng: and անապատաւորօքանապատաւոր: adj.ins.pl. Eng: hermit եւեւ: conj. Eng: and բոլորբոլոր: adj.nom.acc.sg. Eng: every ուխտիւուխտ: noun.ins.sg. Eng: oath, clergy եկեղեցւոյ՝եկեղեցի: noun.gen.dat.abl.sg. Eng: church պաշտօնէիւքպաշտօնեայ: noun.ins.pl. Eng: official իւրաքանչիւր,իւրաքանչիւր: noun.nom.acc.loc.sg. Eng: each աւետարանաւաւետարան: noun.ins.sg. Eng: gospel եւեւ: conj. Eng: and խաչիւխաչ: noun.ins.sg. Eng: cross յոլովութեամբյոլովութիւն: noun.ins.sg. Eng: abundance իւրաքանչիւրիւրաքանչիւր: noun.nom.acc.loc.sg. Eng: each դասու,դաս: noun.gen.dat.ins.loc.sg. Eng: lesson եւեւ: conj. Eng: and բազմութեամբբազմութիւն: noun.ins.sg. Eng: multitude բուրվառացբուրվառ: noun.gen.dat.abl.pl. Eng: censer խնկոցխունկ: noun.gen.dat.abl.pl. Eng: incense ծխելոցծխել: verb.des./inf./pfv.gen.dat.abl.pl. Eng: smoke զկնիզկնի: prep. Eng: after ելանել։ելանել: verb.inf.nom.acc.loc. Eng: go out

Thus did the king with the greatest joy greet the Saints along with the crowd. The king himself solicitously attended the priest who carried the relics. Bringing them to the resting place of the Saints, he placed them with [the remains of the] venerable Zacharias and Pantaleon. Then the benevolent king trusted in the firm faith and virtuousness of the people and declared: “Now I am certain that through the intercession of the great Gregory, God will grant me the most holy relics of [Gregory’s grandson] the blessed Grigoris.” The king then took the multitude of the most blessed assembly and ordered all the bishops with the priests, deacons, hermits, and the entire clergy of the Church with their own servitors, each rank carrying Gospels and many crosses and incense censers.

Եւեւ: conj. Eng: and ինքնինքն: pron.nom.acc.sg. Eng: he, she, self արքունիարքունի: adj.nom.acc.sg. Eng: kingdom, court դրանդուռն: noun.gen.dat.loc.sg. Eng: door երիցամբքերէց: noun.ins.pl. Eng: elder եւեւ: conj. Eng: and յոլովագոյնյոլովագոյն: adj.nom.acc.sg. Eng: numerous պաշտօնէիւքպաշտօնեայ: noun.ins.pl. Eng: official Եւեւ: conj. Eng: and զաշխարհատիկիննաշխարհատիկին: noun.acc.sg.def. Eng: lady of the land, queen թէպէտթէպէտ: conj. Eng: although եւեւ: conj. Eng: and կամեցաւկամել: verb.aor.3per.sg.med. Eng: want անդէնանդէն: adv. Eng: there թողուլ,թողուլ: verb.inf.nom.acc.loc. Eng: forgive, permit քանզիքանզի: conj. Eng: for ժամանակնժամանակ: noun.nom.acc.sg.def. Eng: time գարնանայինգարնային: adj.nom.acc.sg. Eng: spring էրլինել: verb.past.3per.sg. Eng: be եւեւ: conj. Eng: and յոլովութիւնյոլովութիւն: noun.nom.acc.sg. Eng: abundance անձրեւացնանձրեւ: noun.gen.dat.abl.pl.def. Eng: rain բերմանբերումն: noun.gen.dat.loc.sg. Eng: bearing սաստկանայրսաստկանալ: verb.past.3per.sg. Eng: become severe յերկիր,երկիր: noun.acc.sg. Eng: earth, land ոչոչ: part. Eng: not հաւանէրհաւանել: verb.past.3per.sg. Eng: approve առնուլառնուլ: verb.inf.acc.loc. Eng: take յանձն.անձն: noun.acc.sg. Eng: person, soul, self այլայլ: pron.nom.acc.loc.sg. Eng: other/but մեծաւմեծ: adj.ins.sg. Eng: great փափագանօքփափագանք: noun.ins.pl. Eng: wish տենչացեալ,տենչալ: verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: yearn եւեւ: conj. Eng: and ինքնինքն: pron.nom.acc.sg. Eng: he, she, self երթայրերթալ: verb.past.3per.sg. Eng: go իի: prep. Eng: in, at, to, from խնդիրխնդիր: noun.nom.acc.loc.sg. Eng: request սրբոցն։սուրբ: adj.gen.dat.abl.pl.def. Eng: holy Եւեւ: conj. Eng: and զհնգեսեանհնգեսին: num. Eng: five զամենասուրբամենասուրբ: adj.acc.sg. Eng: most holy վկայսնվկայ: noun.acc.loc.pl.def. Eng: witness Քրիստոսի՝prop. զմեծնմեծ: adj.acc.sg.def. Eng: great Գրիգորիոսprop. եւեւ: conj. Eng: and զերանելիներանել: verb.pot.acc.sg.def. Eng: happy Զաքարիաprop. եւեւ: conj. Eng: and զամենասուրբնամենասուրբ: adj.nom.acc.sg.def. Eng: most holy Պանդալիոն,prop. զյոյժյոյժ: adv. Eng: much հռչակաւորս,հռչակաւոր: adj.acc.loc.pl. Eng: famous զպատերազմայաղթսպատերազմայաղթ: adj.acc.loc.pl. Eng: triumphant զՀռիփսիմէprop. եւեւ: conj. Eng: and զԳայիանէ,prop. առեալառնուլ: verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: take իի: prep. Eng: in, at, to, from բարեխօսութիւնբարեխօսութիւն: noun.nom.acc.sg. Eng: intercession մեծինմեծ: adj.gen.dat.loc.sg.def. Eng: great եւեւ: conj. Eng: and բոլորեցունբոլորեքին: pron.gen.dat.abl.pl. Eng: all Աստուծոյաստուած: noun.gen.dat.abl.sg. Eng: God առառ: prep. Eng: toward, nearby իի: prep. Eng: in, at, to, from շնորհելոյշնորհել: verb.inf.gen.dat.abl.sg. Eng: grant իի: prep. Eng: in, at, to, from ձեռնձեռն: noun.nom.acc.sg. Eng: hand նոցանա: pron.gen.dat.abl.pl. Eng: s/he, they զինքեանինքն: pron.gen.dat.loc.sg. Eng: he, she, self փափագելին։փափագելի: adj.nom.acc.sg. Eng: desirable

The king walked with the priests of the royal court and many servants. Now it was springtime and rain was pouring down on them. The king, therefore, wanted to leave the queen behind. However, she would not consent to this and she too, with a zealous desire, went to look for the Saints. They took along with them the five holy martyrs of Christ, that is, the great Gregory, the venerable Zacharias, the most blessed Pantaleon, and the most renowned and victorious combatants Hr’ip’sime’ and Gayane’ to intercede with great and all-powerful God so that through them his request would be fulfilled.

Եւեւ: conj. Eng: and զանազանզանազան: adj.nom.acc.sg. Eng: various թագաւորականթագաւորական: adj.nom.acc.sg. Eng: royal հանդերձիւքհանդերձ (հագուստ): noun.ins.pl. Eng: clothes պատեալպատել: verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: surround, wrap զնշխարսնշխար: noun.acc.pl./acc.sg.poss1. Eng: remains սրբոցնսուրբ: adj.gen.dat.abl.pl.def. Eng: holy բազումբազում: adj.nom.acc.sg. Eng: many խնկովքխունկ: noun.ins.pl. Eng: incense եւեւ: conj. Eng: and զանազանզանազան: adj.nom.acc.sg. Eng: various անուշահոտանուշահոտ: adj.nom.acc.sg. Eng: aromatic ծաղկօքծաղիկ: noun.ins.pl. Eng: flower հանդերձ՝հանդերձ: post./noun.nom.acc.loc.sg. Eng: together/clothes դնէրդնել: verb.past.3per.sg. Eng: put իի: prep. Eng: in, at, to, from դեսպակիդեսպակ: noun.nom.acc.sg. Eng: wagon սրբոցն,սուրբ: adj.gen.dat.abl.pl.def. Eng: holy զորոր: pron.acc.sg. Eng: who, which շիկակարմիրշիկակարմիր: adj.nom.acc.sg. Eng: red մորթովմորթ: noun.ins.sg. Eng: skin կազմեալկազմել: verb.pfv.nom.acc.sg. Eng: shape եւեւ: conj. Eng: and սպիտակսպիտակ: adj.nom.acc.sg. Eng: white կտաւովկտաւ: noun.ins.sg. Eng: linen իի: prep. Eng: in, at, to, from վերայվերայ: post. Eng: on յարմարեալյարմարել: verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: fit, match, suit եւեւ: conj. Eng: and ոսկիոսկի: noun.nom.acc.loc.sg. Eng: gold խաչխաչ: noun.nom.acc.sg. Eng: cross իի: prep. Eng: in, at, to, from պատուականագոյնպատուականագոյն: adj.nom.acc.sg. Eng: honorable ականցակն: noun.gen.dat.abl.pl. Eng: gem քանդակեալ,քանդակել: verb.pfv.nom.acc.loc. Eng: sculpt իի: prep. Eng: in, at, to, from վերայվերայ: post. Eng: on դեսպակինդեսպակ: noun.gen.dat.loc.sg.def. Eng: wagon հարեալ,հարկանել: verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: strike եւեւ: conj. Eng: and ձիսձի: noun.acc.loc.pl./nom.acc.sg.poss1. Eng: horse սպիտակսսպիտակ: adj.acc.loc.pl./nom.acc.sg.poss1. Eng: white կարմիրկարմիր: adj.nom.acc.sg. Eng: red ներկուածովներկուած: noun.ins.sg. Eng: painted զագիսնագի: noun.acc.loc.pl.def. Eng: tail կազմեալ,կազմել: verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: form, arrange եւեւ: conj. Eng: and զպուրս,for. Eng: horse եւեւ: conj. Eng: and զագիսնագիս: noun.acc.sg.def. Eng; tail թագաւորականթագաւորական: adj.nom.acc.sg. Eng: royal ձիոցնձի: noun.gen.dat.abl.pl.def. Eng: horse թագիւթագ: noun.ins.sg. Eng: crown պերճացուցեալ,պերճացուցանել: verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: adorn եւեւ: conj. Eng: and բազմաթիւնբազմաթիւ: adj.nom.acc.sg.def. Eng: numerous պաշտօնէիցպաշտօնեայ: noun.gen.dat.abl.pl. Eng: official արքունիարքունի: adj.nom.acc.sg. Eng: kingdom, court դրաննդուռն: noun.gen.dat.loc.sg.def. Eng: door առաջնոյառաջին: adj.gen.dat.abl.sg. Eng: first եւեւ: conj. Eng: and վերջնոյվերջին: adj.gen.dat.abl.sg. Eng: last դեսպակին,դեսպակ: noun.gen.dat.loc.sg.def. Eng: wagon խաչխաչ: noun.nom.acc.sg. Eng: cross իի: prep. Eng: in, at, to, from ձեռնձեռն: noun.nom.acc.sg. Eng: hand անհատանհատ: adj.nom.acc.sg. Eng: individual քաղցրաբարբառքաղցրաբարբառ: adj.nom.acc.sg. Eng: sweet-talking պաշտամամբքպաշտօն: noun.ins.pl. Eng: office զցայգցայգ: noun.acc.sg. Eng: dawn եւեւ: conj. Eng: and զցերեկցերեկ: noun.acc.sg. Eng: daytime անդադարանդադար: adj.nom.acc.sg. Eng: endless բարեբանէինբարեբանել: verb.past.3per.pl. Eng: praise զԱստուած։աստուած: noun.acc.sg. Eng: God Եւեւ: conj. Eng: and ինքնինքն: pron.nom.acc.sg. Eng: he, she, self թագաւորնթագաւոր: noun.nom.acc.sg.def. Eng: king առառ: prep. Eng: toward, nearby դեսպակովնդեսպակ: noun.ins.sg.def. Eng: wagon երթայրերթալ: verb.past.3per.sg. Eng: go եւեւ: conj. Eng: and երգակիցերգակից: adj.nom.acc.sg. Eng: co-singing էրլինել: verb.past.3per.sg. Eng: be սաղմոսացսաղմոս: noun.gen.dat.abl.pl. Eng: psalm օրհնութեան։հնութիւն: noun.gen.dat.loc.sg. Eng: antique Եւեւ: conj. Eng: and դասքդաս: noun.nom.pl. Eng: lesson եպիսկոպոսացեպիսկոպոս: noun.gen.dat.abl.pl. Eng: bishop իւրաքանչիւրիւրաքանչիւր: noun.nom.acc.loc.sg. Eng: each հանդերձհանդերձ: post./noun.nom.acc.loc.sg. Eng: together/clothes մեծագոյնմեծագոյն: adj.nom.acc.sg. Eng: great ժողովովնժողով: noun.ins.sg.def. Eng: meeting, gathering երթայիներթալ: verb.past.3per.pl. Eng: go իի: prep. Eng: in, at, to, from չորեցունցչորք: num. Eng: four կողմանցկողմն: noun.gen.dat.abl.pl. Eng: side դեսպակիդեսպակ: noun.gen.dat.loc.sg. Eng: wagon սրբոցնսուրբ: adj.gen.dat.abl.pl.def. Eng: holy սաղմոսելովսաղմոսել: verb.inf.ins./pfv.ins.sg. Eng: sing psalms եւեւ: conj. Eng: and բարեբանելովբարեբանել: verb.inf.ins./pfv.ins.sg. Eng: praise զմիածիննմիածին: adj.acc.sg.def. Eng: only-begotten Աստուած՝աստուած: noun.nom.acc.loc.sg. Eng: God խնդրելովխնդրել: verb.inf.ins./pfv.ins.sg. Eng: ask զամենեցունամենեքեան: pron.gen.dat.abl.pl. Eng: all ցանկալին՝ցանկալ: verb.pot.nom.acc.loc.sg.def. Eng: desire զսուրբսուրբ: adj.acc.sg. Eng: holy նշխարսնշխար: noun.acc.loc.pl./nom.acc.sg.poss1. Eng: remains Սրբոյնսուրբ: adj.gen.dat.abl.sg.def. Eng: holy Գրիգորիսի։prop.

The relics of the Saints, wrapped in various royal garments and accompanied by much incense and diverse fragrant flowers, were placed in the litter of the Saints which was covered with red leather decorated with white linen over it. A gold cross adorned with precious stones was attached to the top of the litter. There were white horses with their tails dyed red and royal horses wearing crowns. The multitude of the servants of the royal court went before and behind this litter carrying crosses and worshiping and praising God with sweet-voices day and night without stop. The king himself walked alongside the litter singing along with the psalms of blessing. The ranks of the bishops, each one accompanied by a large crowd of people, walked at the four corners of the Saints’ litter singing psalms and praising the Only-Begotten God and requesting what they all desired, the blessed relics of Saint Grigoris.

Եւեւ: conj. Eng: and հրամանհրաման: noun.nom.acc.sg. Eng: order տուեալտալ: verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: give թագաւորինթագաւոր: noun.gen.dat.loc.sg.def. Eng: king Վաչագանայ՝prop. հանդերձհանդերձ: post. Eng: together եպիսկոպոսօքնեպիսկոպոս: noun.ins.pl. Eng: noun.ins.pl. Eng: bishop ոչոչ: part. Eng: not ինչինչ (ի): pron.nom.acc.sg. Eng: what ճաշակելճաշակել: verb.inf.nom.acc.loc. Eng: eat ումեքոք: pron.dat.loc.sg. Eng: one մինչեւմինչեւ: conj. Eng: until ցերեկոյցերեկ: noun.gen.dat.abl.sg. Eng: daytime եւեւ: conj. Eng: and յերեկոյիներեկոյ: noun.gen.dat.loc.sg.def. Eng: evening լոկլոկ: adj.nom.acc.sg. Eng: only սակաւսակաւ: adj.nom.acc.sg. Eng: few հացիւհաց: noun.ins.sg. Eng: bread զօրանալ։զօրանալ: verb.inf.nom.acc.loc. Eng: strengthen Եւեւ: conj. Eng: and ինքնինքն: pron.nom.acc.sg. Eng: he, she, self թագաւորնթագաւոր: noun.nom.acc.sg.def. Eng: king զնոյննոյն: pron.acc.sg. Eng: same առնէրառնել: verb.past.3per.sg. Eng: make մինչեւմինչեւ: conj. Eng: until իի: prep. Eng: in, at, to, from գիւտգիւտ: noun.nom.acc.sg. Eng: discovery սրբոցն։սուրբ: adj.gen.dat.abl.pl.def. Eng: holy Իսկիսկ: conj./noun.nom.acc.sg./adv./adj. Eng: but, and դրանդուռն: noun.gen.dat.loc.sg. Eng: door երիցունքներէց: noun.nom.pl.def. Eng: elder արքունիարքունի: adj.nom.acc.sg. Eng: kingdom, court յոյժյոյժ: adv. Eng: much ջերմագոյնջերմագոյն: adj.nom.acc.sg. Eng: most warm պահէինպահել: verb.past.3per.pl. Eng: keep եւեւ: conj. Eng: and խնդրէինխնդրել: verb.past.3per.pl. Eng: ask իի: prep. Eng: in, at, to, from բարերարէնբարերար: adj.abl.sg.def. Eng: benefactor Աստուծոյ.աստուած: noun.gen.dat.abl.sg. Eng: God եւեւ: conj. Eng: and ոմանքոմն: pron.nom.pl. Eng: someone, a certain ոչոչ: part. Eng: not ճաշակեցինճաշակել: verb.aor.3per.pl. Eng: eat մինչեւմինչեւ: conj. Eng: until իի: prep. Eng: in, at, to, from գիւտգիւտ: noun.nom.acc.sg. Eng: discovery սրբոցսուրբ: adj.gen.dat.abl.pl. Eng: holy նշխարացն։նշխար: noun.gen.dat.abl.pl.def. Eng: remains

King Vach’agan together with the bishops ordered that no one should eat anything until evening, and then that they should only fortify themselves with a small amount of bread. The king himself followed this regime until the discovery of the Saints. The royal court priests fasted very zealously and beseeched benevolent God. Indeed, there were some who did not eat anything until the remains of the Saints were discovered.

Եւեւ: conj. Eng: and իի: prep. Eng: in, at, to, from տուէտիւ: noun.abl.sg. Eng: day եւեւ: conj. Eng: and իի: prep. Eng: in, at, to, from գիշերիգիշեր: noun.gen.dat.loc.sg. Eng: night ամենայնամենայն: pron.nom.acc.sg. Eng: all ժողովելոցնժողովել: verb.des.def./pfv.gen.dat.abl.pl.def. Eng: meet անդադարանդադար: adj.nom.acc.sg. Eng: endless լինէինլինել: verb.past.3per.pl. Eng: be աղօթքաղօթք: noun.nom.pl. Eng: prayer եւեւ: conj. Eng: and խնդրուածքխնդրուած: noun.nom.pl. Eng: request ուժգինուժգին: adj.nom.acc.sg. Eng: strong գոչմամբք՝գոչումն: noun.ins.pl. Eng: shout հայցելհայցել: verb.inf.nom.acc.loc. Eng: request զամենեցունամենեքեան: pron.gen.dat.abl.pl. Eng: all զցանկալին՝ցանկալ: verb.pot.acc.sg.def. Eng: desire զԳրիգորիս։prop. Եւեւ: conj. Eng: and յորժամյորժամ: conj. Eng: when խորհուրդխորհուրդ: noun.nom.acc.loc.sg. Eng: thought, mystery արարառնել: verb.aor.3per.sg. Eng: make բարեպաշտբարեպաշտ: adj.nom.acc.sg. Eng: pious արքայնարքայ: noun.nom.acc.sg.def. Eng: king Վաչագան,prop. եւեւ: conj. Eng: and ժամանակժամանակ: noun.nom.acc.sg. Eng: time յոյժյոյժ: adv. Eng: much արարեալառնել: verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: make խնդրելոյխնդրել: verb.inf.gen.dat.abl./pfv.gen.dat.abl.sg. Eng: ask զնշխարսնշխար: noun.acc.pl./acc.sg.poss1. Eng: remains երանելւոյներանել: verb.pot.gen.dat.abl.sg.def. Eng: happy Գրիգորիսի։prop.

Day and night the entire assembly prayed without cease and fervently and loudly called upon God seeking Grigoris whom they all desired. Then the pious King Vach’agan convened a meeting and for an extended time they prayed for the relics of the venerable Grigoris.

Ընդընդ: prep. Eng: with, during, for աւուրսնօր: noun.acc.loc.pl.def. Eng: day ընդընդ: prep. Eng: with, during, for այնոսիկայն: pron.acc.pl. Eng: that առաքեացառաքել: verb.aor.3per.sg./imp.sg.med. Eng: send արքայարքայ: noun.nom.acc.sg. Eng: king զՄատթէprop. երէցներէց: noun.nom.acc.sg.def. Eng: elder Դարահոջու՝prop. հանդերձհանդերձ: post. Eng: together պաշտօնէիւքպաշտօնեայ: noun.ins.pl. Eng: official իի: prep. Eng: in, at, to, from Սուհառ՝prop. պաշտօնպաշտօն: noun.nom.acc.sg. Eng: office առնելառնել: verb.inf.nom.acc.loc. Eng: make եւեւ: conj. Eng: and պատարագսպատարագ: noun.acc.loc.pl./nom.acc.loc.sg.poss1. Eng: sacrifice մատուցանելմատուցանել: verb.inf.nom.acc.loc. Eng: offer յանունանուն: noun.acc.sg. Eng: name սրբոցն,սուրբ: adj.gen.dat.abl.pl.def. Eng: holy որոր: pron.nom.sg. Eng: who, which անդնանդ (դաշտ): noun.nom.acc.sg.def. Eng: field յայտնեցան։յայտնել: verb.aor.3per.pl.med. Eng: reveal Եւեւ: conj. Eng: and մինչմինչ: conj. Eng: while դեռդեռ: adv. Eng: still զառաւօտինառաւօտ: noun.gen.dat.loc.sg.def. Eng: morning կատարէինկատարել: verb.past.3per.pl. Eng: complete, carry out զպաշտօնպաշտօն: noun.acc.sg. Eng: office յոտնկալեաց,ոտնկալել: verb.gen.dat.abl.pl. Eng: standing up նիրհնիրհ: noun.nom.acc.sg. Eng: sleep անկանէրանկանել: verb.past.3per.sg. Eng: fall երիցուներէց: noun.gen.dat.ins.loc.sg.def. Eng: elder Մատթէի.prop. ձայնձայն: noun.nom.acc.sg. Eng: sound լսէրլսել: verb.past.3per.sg. Eng: hear ուժգինուժգին: adj.nom.acc.sg. Eng: strong ասելով.ասել: verb.inf.ins. Eng: say «Զսուրբսուրբ: adj.nom.acc.sg. Eng: holy Գրիգորիսprop. խնդրէ՞ք.խնդրել: verb.pres.2per.pl. Eng: ask ընդընդ: prep. Eng: with, during, for արեւելսարեւելք: noun.acc.loc.pl./nom.acc.sg.poss1. Eng: east է»,լինել: verb.pres.3per.sg. Eng: be որոր: pron.nom.sg. Eng: who, which եւեւ: conj. Eng: and եղեւն։լինել: verb.aor.3per.sg.def. Eng: be Իսկիսկ: conj./noun.nom.acc.sg./adv./adj. Eng: but, and յորժամյորժամ: conj. Eng: when բրէինբրել: verb.past.3per.pl. Eng: dig զտեղիտեղի: noun.acc.sg. Eng: place գերեզմանին՝գերեզման: noun.gen.dat.loc.sg.def. Eng: tomb սխալեալսխալել: verb.pfv.nom.acc.sg. Eng: err իի: prep. Eng: in, at, to, from հիւսիսակողմնհիւսիսակողմ: adj.nom.acc.sg.def. Eng: northern արարինառնել: verb.aor.3per.pl. Eng: make զբրածն.բրել: verb.res.acc.sg.def. Eng: dig եւեւ: conj. Eng: and իբրեւիբր: prep. Eng: as if ոչոչ: part. Eng: not պատահեաց,պատահել: verb.aor.3per.sg./imp.sg.med. Eng: happen յոյժյոյժ: adv. Eng: much տրտմութիւնտրտմութիւն: noun.nom.acc.sg. Eng: sadness կալաւունել: verb.aor.3per.sg.med. Eng: have, take զամենեսեան։ամենեքին: pron.acc.pl. Eng: all Եւեւ: conj. Eng: and ապաապա: adv. Eng: then ողորմութեամբնողորմութիւն: noun.ins.sg.def. Eng: mercy Աստուծոյաստուած: noun.gen.dat.abl.sg. Eng: God յարեւելսարեւելք: noun.acc.loc.pl. Eng: east կոյսկոյս (անարատ): noun.nom.acc.sg. Eng: virgin, celibate արարեալառնել: verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: make զբրածն՝բրել: verb.res.acc.sg.def. Eng: dig գտինգտանել: verb.aor.3per.pl. Eng: find զամենասուրբամենասուրբ: adj.acc.sg. Eng: most holy նշխարսնշխար: noun.acc.loc.pl./nom.acc.sg.poss1. Eng: remains երանելւոյներանել: verb.pot.gen.dat.abl.sg.def. Eng: happy ըստըստ: prep. Eng: according to եկեալգալ: verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: come ձայնիձայն: noun.gen.dat.loc.sg. Eng: sound հնչմանն։հնչումն: noun.gen.dat.loc.sg. Eng: sound

During these days the king sent the priest of Darahoj, Matt’e’, with some servitors to Suhar’ to hold a service and celebrate mass in the name of the Saints who had been discovered there. Now while they were performing the morning service the priest Matt’e’ fell asleep. He heard a loud voice that said: “Look for Saint Grigoris to the east [of the church].” This indeed turned out to be true. First, however, they mistakenly began digging in the cemetery to the north of the church. But subsequently they uncovered the most blessed relics of the venerable one, just as the voice had told them.

Իսկիսկ: conj./noun.nom.acc.sg./adv./adj. Eng: but, and յորժամյորժամ: conj. Eng: when չուչու: noun.nom.acc.loc.sg. Eng: course արարեալառնել: verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: make թագաւորնթագաւոր: noun.nom.acc.sg.def. Eng: king իի: prep. Eng: in, at, to, from Դիւտականէprop. բազմութեամբբազմութիւն: noun.ins.sg. Eng: multitude ժողովոյն,ժողով: noun.gen.dat.abl.sg.def. Eng: meeting եպիսկոպոսօք,եպիսկոպոս: noun.ins.pl. Eng: bishop եւեւ: conj. Eng: and երիցամբքերէց: noun.ins.pl. Eng: elder եւեւ: conj. Eng: and ամենայնամենայն: pron.nom.acc.sg. Eng: all պաշտօնէիւքպաշտօնեայ: noun.ins.pl. Eng: official յոլովութեամբ,յոլովութիւն: noun.ins.sg. Eng: abundance եւեւ: conj. Eng: and որպէսորպէս: adv. Eng: as եղեւնլինել: verb.aor.3per.sg.def. Eng: be ասացեալ,ասել: verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: say պահքպահ: noun.nom.pl. Eng: fast եւեւ: conj. Eng: and աղօթքաղօթք: noun.nom.pl. Eng: prayer եւեւ: conj. Eng: and խնդրուածքխնդրուած: noun.nom.pl. Eng: request յամենայնամենայն: pron.loc.sg. Eng: all ժողովելոցնժողովել: verb.des.def./pfv.gen.dat.abl.pl.def. Eng: meet լինէինլինել: verb.past.3per.pl. Eng: be առառ: prep. Eng: toward, nearby մարդասէրնմարդասէր: adj.nom.acc.sg.def. Eng: loving humankind Աստուած։աստուած: noun.nom.acc.loc.sg. Eng: God Եւեւ: conj. Eng: and հասեալհասանել: verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: arrive իի: prep. Eng: in, at, to, from գիւղգիւղ: noun.nom.acc.sg. Eng: village մի՝մի: num. Eng: one Արաժանսprop. անունանուն: noun.nom.acc.sg. Eng: name եւեւ: conj. Eng: and սարկաւագսարկաւագ: noun.nom.acc.sg. Eng: deacon մի՝մի: num. Eng: one Յովէլprop. անունանուն: noun.nom.acc.sg. Eng: name նորանա: pron.gen.sg. Eng: s/he, they իի: prep. Eng: in, at, to, from դրանդուռն: noun.gen.dat.loc.sg. Eng: door արքունի,արքունի: adj.nom.acc.sg. Eng: kingdom, court տեսանէրտեսանել: verb.past.3per.sg. Eng: see իի: prep. Eng: in, at, to, from տեսլեանտեսիլ: noun.gen.dat.loc.sg. Eng: vision յառաջյառաջ: adj.nom.acc.loc.sg. Eng: forward քանքան: conj./prep. Eng: than զծագելծագել: verb.inf.acc. Eng: dawn առաւօտուն,առաւօտ: noun.gen.dat.loc.ins.sg.def. Eng: morning իբրեւիբր: prep. Eng: as if այնայն: pron.nom.acc.sg. Eng: that թէ՝թէ: conj. Eng: that բահ՝բահ: noun.nom.acc.sg. Eng: shovel ունիցիունել: verb.cond.3per.sg.med. Eng: have, take յուսնուս: noun.acc.sg.def. Eng: shoulder եւեւ: conj. Eng: and զնշխարսնշխար: noun.acc.pl./acc.sg.poss1. Eng: remains երանելւոյներանել: verb.pot.gen.dat.abl.sg.def. Eng: happy Գրիգորիսիprop. խնդրիցէ։խնդրել: verb.cond.3per.sg. Eng: ask Եւեւ: conj. Eng: and ինքնինքն: pron.nom.acc.sg. Eng: he, she, self իսկիսկ: conj./noun.nom.acc.sg./adv./adj. Eng: but, and Գրիգորիսprop. երեւեցաւերեւել: verb.aor.3per.sg.med. Eng: appear սպիտակսպիտակ: adj.nom.acc.sg. Eng: white հանդերձիւհանդերձ (հագուստ): noun.ins.sg. Eng: clothes յաբեղայիաբեղայ: noun.gen.dat.loc.sg. Eng: monk կերպարանս։կերպարան: noun.acc.loc.pl./nom.acc.sg.poss1. Eng: image

At this point the king came from Diwtakan with a large number of the assembly, the bishops, priests, the servitors, with the entire congregation fasting, praying, and beseeching benevolent God, as we have described. They reached the village named Arazhank’. It was here that a deacon of the royal court by the name of Yove’l had a vision before dawn in which he saw himself with a spade on his shoulder searching for the remains of the blessed Grigoris. And then Grigoris himself appeared to the man as a monk wearing a white garment.

Եւեւ: conj. Eng: and հարցեալհարցանել: verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: ask ցսարկաւագն,սարկաւագ: noun.nom.acc.sg.def. Eng: deacon թէթէ: conj. Eng: that Զի՞նչինչ (ի): pron.acc.sg. Eng: what խնդրես.»խնդրել: verb.pres.2per.sg. Eng: ask

[Grigoris] asked the deacon: “What are you looking for?”

իսկիսկ: conj./noun.nom.acc.sg./adv./adj. Eng: but, and նորանա: pron.gen.sg. Eng: s/he, they պատասխանիպատասխանի: noun.nom.acc.loc.sg. Eng: answer արարեալ՝առնել: verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: make «Եթէեթէ: conj. Eng: that արքայարքայ: noun.nom.acc.sg. Eng: king եւեւ: conj. Eng: and ամենայնամենայն: pron.nom.acc.sg. Eng: all պաշտօնեայքպաշտօնեայ: noun.nom.pl. Eng: official եւեւ: conj. Eng: and բովանդակբովանդակ: adj.nom.acc.sg. Eng: comprehensive գունդնգունդ: noun.nom.acc.sg.def. Eng: army Աղուանիցprop. զԳրիգորիսprop. խնդրեմքխնդրել: verb.pres.1per.pl. Eng: ask եւեւ: conj. Eng: and ոչոչ: part. Eng: not կարացաքկարել (կարողանալ): verb.aor.1per.pl. Eng: can, able գտանել»։գտանել: verb.inf.nom.acc.loc. Eng: find

[Yove’l] replied: “[All of us], the king and all the servitors with the entire brigade of the Aghuans are looking for [the grave of] Grigoris, but we cannot find it.”

Իսկիսկ: conj./noun.nom.acc.sg./adv./adj. Eng: but, and երանելւոյներանել: verb.pot.gen.dat.abl.sg.def. Eng: happy կալեալունել: verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: have, take զձեռանէձեռն: noun.abl.sg. Eng: hand սարկաւագինսարկաւագ: noun.gen.dat.loc.sg.def. Eng: deacon եւեւ: conj. Eng: and խոնարհեցուցեալխոնարհեցուցանել: verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: lower իի: prep. Eng: in, at, to, from տեղին,տեղի: noun.nom.acc.loc.sg.def. Eng: place ուրուր: adv. Eng: where կայինկալ (կանգնել): verb.past.3per.pl. Eng: stand նշխարքնշխար: noun.nom.pl. Eng: remains սրբոյն.սուրբ: adj.gen.dat.abl.sg.def. Eng: holy «Եթէեթէ: conj. Eng: that զԳրիգորիսprop. խնդրէք,խնդրել: verb.pres.2per.pl. Eng: ask աստաստ: adv. Eng: here է»,լինել: verb.pres.3per.sg. Eng: be ասէր.ասել: verb.past.3per.sg. Eng: say Եւեւ: conj. Eng: and հրամայէրհրամայել: verb.past.3per.sg. Eng: order բրելբրել: verb.inf.nom.acc.loc. Eng: dig զտեղին։տեղի: noun.acc.sg.def. Eng: place Մօտմօտ: adv. Eng: near իի: prep. Eng: in, at, to, from գերեզմանգերեզման: noun.nom.acc.sg. Eng: tomb գերեզմանգերեզման: noun.nom.acc.sg. Eng: tomb անդրանդր: adv. Eng: there փոքրփոքր: adj.nom.acc.sg. Eng: little բլրիկբլուր: noun.nom.acc.sg. Eng: hillock միմի: num. Eng: one էրլինել: verb.past.3per.sg. Eng: be եւեւ: conj. Eng: and խաչխաչ: noun.nom.acc.sg. Eng: cross իի: prep. Eng: in, at, to, from վերայ։վերայ: post. Eng: on Եւեւ: conj. Eng: and երթեալերթալ: verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: go երանելւոյներանել: verb.pot.gen.dat.abl.sg.def. Eng: happy իի: prep. Eng: in, at, to, from վերայվերայ: post. Eng: on բլրոյն՝բլուր: noun.gen.dat.abl.sg.def. Eng: hill առընթերառընթեր: adj.nom.acc.sg. Eng: near խաչինխաչ: noun.gen.dat.loc.sg.def. Eng: cross կացեալ.կալ (կանգնել): verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: stand եւեւ: conj. Eng: and երէցերէց: noun.nom.acc.sg. Eng: elder միմի: num. Eng: one Նաթանprop. անուն՝անուն: noun.nom.acc.sg. Eng: name եղբայրեղբայր: noun.nom.acc.sg. Eng: brother նորուննոյն: pron.gen.sg. Eng: same սարկաւագին,սարկաւագ: noun.gen.dat.loc.sg.def. Eng: deacon եւեւ: conj. Eng: and միւսմիւս: pron.nom.acc.sg. Eng: the other եւսեւս: adv. Eng: again երէցերէց: noun.nom.acc.sg. Eng: elder Գեդեւունprop. անունանուն: noun.nom.acc.sg. Eng: name բրէինբրել: verb.past.3per.pl. Eng: dig զտեղին.տեղի: noun.acc.sg.def. Eng: place եւեւ: conj. Eng: and Յովէլprop. իի: prep. Eng: in, at, to, from ծունգսծունկ: noun.acc.loc.pl. Eng: knee իջեալ՝իջանել: verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: descend շալակշալակ: noun.nom.acc.sg. Eng: shoulder ունէրունել: verb.past.3per.sg. Eng: have, take առաջի։առաջի: prep. Eng: before Եւեւ: conj. Eng: and գտեալգտանել: verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: find զնշխարսնշխար: noun.acc.pl./acc.sg.poss1. Eng: remains սրբոյն՝սուրբ: adj.gen.dat.abl.sg.def. Eng: holy գնայինգնալ: verb.past.3per.pl. Eng: go խնդալով։խնդալ: verb.inf.ins. Eng: laugh

The venerable one took the deacon by the hand and bowed toward the spot where the Saint’s remains were buried. He said: “If you are looking for Grigoris, he is there.” And he ordered him to dig in that place in the cemetery where there was a small hill surmounted by a cross. The venerable one went onto the hill and stood by the cross. A priest by the name of Nat’an, who was the deacon’s brother, and another priest named Gideon began to dig there. Yove’l, who was on his knees, had a sack in front of him. They had found the relics and were departing in great joy.

Եւեւ: conj. Eng: and նորանա: pron.gen.sg. Eng: s/he, they ձայնեալձայնել: verb.pfv.nom.acc.loc. Eng: cry out անդրէնանդրէն: adv. Eng: there ասէր.ասել: verb.past.3per.sg. Eng: say «Կողքսկողք: noun.nom.pl. Eng: side եւեւ: conj. Eng: and զոտկունքսոտն: noun.acc.loc.pl. Eng: foot աստաստ: adv. Eng: here են,լինել: verb.pres.3per.pl. Eng: be իի: prep. Eng: in, at, to, from ձեզձեզ: pron.acc.pl. Eng: you (pl.) առէք»։առնուլ: verb.imp.pl. Eng: take

But just then [Grigoris] called after them: “My ribs and feet are still here. Take them too.”

Եւեւ: conj. Eng: and մեքմեք: pron.nom.pl. Eng: we գտանէաք,գտանել: verb.past.1per.pl. Eng: find զորոր: pron.acc.sg. Eng: who, which ասացն։ասել: verb.aor.3per.sg.def. Eng: say Եւեւ: conj. Eng: and զարթուցեալզարթուցանել: verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: awaken պատմէրպատմել: verb.past.3per.sg. Eng: tell զտեսիլնտեսիլ: noun.acc.sg.def. Eng: vision արքայի։արքայ: noun.gen.dat.loc.sg. Eng: king Եւեւ: conj. Eng: and զիզի: conj. Eng: that չէրչ: not; լինել: verb.past.3per.sg. Eng: be բնաւբնաւ: adj.nom.acc.sg./adv. Eng: at all երթեալերթալ: verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: go սարկաւագինսարկաւագ: noun.gen.dat.loc.sg.def. Eng: deacon յԱմարաս,prop. ասէր՝ասել: verb.past.3per.sg. Eng: say զտեղին,տեղի: noun.acc.sg.def. Eng: place զորոր: pron.acc.sg. Eng: who, which եցոյց,ցուցանել: verb.aor.3per.sg. Eng: show գիտեմ։գիտել: verb.pres.1per.sg. Eng: know

And we found [the parts] he mentioned. Waking up, [Yove’l] related his vision to the king. Even though the deacon had never been to Amaras, he said: “I will know the spot he showed me.”

Եւեւ: conj. Eng: and արքայարքայ: noun.nom.acc.sg. Eng: king յոյժյոյժ: adv. Eng: much խնդալիցխնդալից: adj.nom.acc.sg. Eng: merry եղեալ՝լինել: verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: be զՄանասէ՝prop. զիւրիւր: pron.acc.sg. Eng: his/her դրանդուռն: noun.gen.dat.loc.sg. Eng: door երէցներէց: noun.nom.acc.sg.def. Eng: elder եւեւ: conj. Eng: and զնոյննոյն: pron.acc.sg. Eng: same սարկաւագնսարկաւագ: noun.nom.acc.sg.def. Eng: deacon առաքէրառաքել: verb.past.3per.sg. Eng: send յԱմարասprop. յառաջյառաջ: adj.nom.acc.loc.sg. Eng: forward քանքան: conj./prep. Eng: than զիւրիւր: pron.acc.sg. Eng: his/her երթալն.երթալ: verb.inf.nom.acc.loc.def. Eng: go եւեւ: conj. Eng: and երթեալերթալ: verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: go ցուցանէրցուցանել: verb.past.3per.sg. Eng: show զնոյննոյն: pron.acc.sg. Eng: same տեղին,տեղի: noun.nom.acc.loc.sg.def. Eng: place որոր: pron.nom.sg. Eng: who, which իի: prep. Eng: in, at, to, from նմիննոյն: pron.dat.loc.abl.sg. Eng: same իսկիսկ: conj./noun.nom.acc.sg./adv./adj. Eng: but, and տեղւոջնտեղի: noun.loc.sg.def. Eng: place գտանէինգտանել: verb.past.3per.pl. Eng: find զնշխարսնշխար: noun.acc.pl./acc.sg.poss1. Eng: remains Սրբոյն։սուրբ: adj.gen.dat.abl.sg.def. Eng: holy Եւեւ: conj. Eng: and չուեալչուել: verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: go յԱրաժանիցprop. Սրբոյնսուրբ: adj.gen.dat.abl.sg.def. Eng: holy Զաքարիայիprop. եւեւ: conj. Eng: and երանելւոյներանել: verb.pot.gen.dat.abl.sg.def. Eng: happy Պանդալիոնիprop. եւեւ: conj. Eng: and յոյժյոյժ: adv. Eng: much վայելչականինվայելչական: adj.gen.dat.loc.sg. Eng: splendid Գրիգորիprop. եւեւ: conj. Eng: and առաւելառաւել: adv. Eng: more հռչակելեացնհռչակել: verb.pot.gen.dat.abl.pl. Eng: proclaim պատերազմողինպատերազմել: verb.prpt.gen.dat.loc.sg. Eng: make war Հռիփսիմեայprop. Գայիանէիւprop. հանդերձ,հանդերձ: post. Eng: together թագաւորաւնթագաւոր: noun.ins.sg.def. Eng: king եւեւ: conj. Eng: and յոլովագոյնյոլովագոյն: adj.nom.acc.sg. Eng: numerous ժողովովժողով: noun.ins.sg. Eng: meeting եւեւ: conj. Eng: and եպիսկոպոսօքնեպիսկոպոս: noun.nom.pl.def. Eng: bishop եւեւ: conj. Eng: and քահանայիւքքահանայ: noun.ins.pl. Eng: priest եւեւ: conj. Eng: and պաշտօնէիւք։պաշտօնեայ: noun.ins.pl. Eng: official Եւեւ: conj. Eng: and հասեալհասանել: verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: arrive իի: prep. Eng: in, at, to, from Քարուէճprop. փոքրագոյնփոքրագոյն: adj.nom.acc.sg. Eng: smallest գիւղգիւղ: noun.nom.acc.sg. Eng: village մի.մի: num. Eng: one եւեւ: conj. Eng: and լինէրլինել: verb.past.3per.sg. Eng: be անդանդ (այնտեղ): adv. Eng: there ցայգապաշտօն։ցայգապաշտօն: noun.nom.acc.sg. Eng: sunrise service Եւեւ: conj. Eng: and դարձեալդարձեալ: adv. Eng: again դարձեալդառնալ: verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: turn ցուցանէրցուցանել: verb.past.3per.sg. Eng: show նոյննոյն: pron.acc.sg. Eng: same Յովէլայprop. սարկաւագիսարկաւագ: noun.gen.dat.loc.sg. Eng: deacon իի: prep. Eng: in, at, to, from նմիննոյն: pron.dat.loc.abl.sg. Eng: same տեղւոջտեղի: noun.loc.sg. Eng: place արսայր (մարդ): noun.acc.loc.pl. Eng: man չորսչորք: num. Eng: four աւագագոյնսաւագագոյն: adj.acc.loc.pl. Eng: eldest աբեղայս,աբեղայ: noun.acc.loc.pl. Eng: monk եւեւ: conj. Eng: and զնոյննոյն: pron.acc.sg. Eng: same Գրիգորէսprop. մանկագոյնմանկագոյն: adj.nom.acc.sg. Eng: youngster եւսեւս: adv. Eng: again քանքան: conj./prep. Eng: than զնոսանա: pron.acc.pl. Eng: s/he, they եւեւ: conj. Eng: and յոյժյոյժ: adv. Eng: much ահաւորագոյնսահաւորագոյն: adj.acc.loc.pl. Eng: horrendous տեսլեամբտեսիլ: noun.ins.sg. Eng: vision շուրջշուրջ: adv./post. Eng: around կացեալկալ (կանգնել): verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: stand զնոյննոյն: pron.acc.sg. Eng: same տեղեօքնտեղի: noun.ins.pl.def. Eng: place գոբաղայիւք,գուբ: noun.ins.pl. Eng: ditch զորոր: pron.acc.sg. Eng: who, which բրելբրել: verb.inf.nom.acc.loc. Eng: dig հրամայեաց։հրամայել: verb.aor.3per.sg./imp.sg.med. Eng: order Եւեւ: conj. Eng: and յահէահ: noun.abl.sg. Eng: fear անտիանտի: adv. Eng: there իի: prep. Eng: in, at, to, from բերանսբերան: noun.acc.loc.pl./nom.acc.sg.poss1. Eng: mouth անկեալանկանել: verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: fall սարկաւագին,սարկաւագ: noun.gen.dat.loc.sg.def. Eng: deacon եւեւ: conj. Eng: and անդէնանդէն: adv. Eng: there իի: prep. Eng: in, at, to, from վերվեր: adv. Eng: up յարուցեալյարուցանել: verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: raise կամէրկամել: verb.past.3per.sg. Eng: want հարցանելհարցանել: verb.inf.nom.acc.loc. Eng: ask ինչ,ինչ (ի): pron.nom.acc.sg. Eng: what եւեւ: conj. Eng: and նոքանա: pron.nom.pl. Eng: s/he, they աներեւոյթաներեւոյթ: adj.nom.acc.sg. Eng: invisible լինէինլինել: verb.past.3per.pl. Eng: be իի: prep. Eng: in, at, to, from նմանէն։նա: pron.abl.sg.def. Eng: s/he, they Եւեւ: conj. Eng: and յորժամյորժամ: conj. Eng: when սկիզբնսկիզբն: noun.nom.acc.sg. Eng: beginning լինէրլինել: verb.past.3per.sg. Eng: be ցայգապաշտամաննցայգապաշտօն: noun.gen.dat.loc.sg.def. Eng: sunrise service իի: prep. Eng: in, at, to, from նմիննոյն: pron.dat.loc.abl.sg. Eng: same աւուր,օր: noun.gen.dat.loc.sg. Eng: day եւեւ: conj. Eng: and բարեպաշտբարեպաշտ: adj.nom.acc.sg. Eng: pious արքայնարքայ: noun.nom.acc.sg.def. Eng: king անդադարանդադար: adj.nom.acc.sg. Eng: endless խնդրէրխնդրել: verb.past.3per.sg. Eng: ask յԱստուծոյաստուած: noun.abl.sg. Eng: God զգիւտգիւտ: noun.acc.sg. Eng: discovery Սրբոյնսուրբ: adj.gen.dat.abl.sg.def. Eng: holy Գրիգորիսիprop. եւեւ: conj. Eng: and տեառնագրեալտեառնագրել: verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: seal with sign of the Lord (cross) զինքնինքն: pron.acc.sg. Eng: he, she, self տէրունեանտէրունեան: adj.nom.acc.sg. Eng: lord խաչիխաչ: noun.gen.dat.loc.sg. Eng: cross նշանաւն՝նշան: noun.ins.sg.def. Eng: sign յոյժյոյժ: adv. Eng: much բազումբազում: adj.nom.acc.sg. Eng: many աղաչանօք՝աղաչանք: noun.ins.pl. Eng: prayer ծածուկծածուկ: adj.nom.acc.sg. Eng: cover սրտիւսիրտ: noun.ins.sg. Eng: heart հայցէրհայցել: verb.past.3per.sg. Eng: request զառատատուրնառատատուր: adj.acc.sg.def. Eng: giving abundantly Աստուած։աստուած: noun.nom.acc.loc.sg. Eng: God

At this, the king was overjoyed. He sent Manase’, his court priest, together with the same deacon [Yove’l] to Amaras in advance of his own journey there. When they arrived there, the deacon pointed out the spot where they had found the relics of the Saint. Then [the royal entourage, including] the relics of Saint Zacharias and the venerable Pantaleon, blessed Gregory, the renowned warriors Hr’ip’sime’ and Gayane’, the king himself, the great assemblage with the bishops, priests, and servitors set out from Arazhank’ and arrived at the tiny village of K’arue’ch. A morning service was celebrated there. Here too that same deacon Yove’l had another vision in which four older monks and Grigoris who was the youngest stood around that very place where he had been commanded to dig. In awe the deacon fell on his face, but when he arose and wanted to question [the apparitions], they disappeared. The morning service began that day and the pious king ceaselessly prayed to God for the discovery of the blessed Grigoris, crossing himself with the Lord’s sign, and from the innermost depths of his heart greatly beseeching generous God.

ԳԼՈՒԽ ԻԲ. ՏԵՍԻԼտեսիլ: noun.nom.acc.sg. Eng: vision ԵՐԱՆԵԼՒՈՅՆերանել: verb.pot.gen.dat.abl.sg.def. Eng: happy ՎԱՉԱԳԱՆԱՅ։prop.

CHAPTER XXII. THE VISION OF THE VENERABLE VACH’AGAN.

Եւեւ: conj. Eng: and մինչեւմինչեւ: conj. Eng: until նստեալ՝նստել: verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: sit իի: prep. Eng: in, at, to, from գիշերապաշտամաննգիշերապաշտօն: noun.gen.dat.loc.sg.def. Eng: night office, vigil էր,լինել: verb.past.3per.sg. Eng: be նիրհնիրհ: noun.nom.acc.sg. Eng: sleep առնոյրառնուլ: verb.past.3per.sg. Eng: take փոքրկագոյնփոքրագոյն: adj.nom.acc.sg. Eng: smallest զթագաւորն.թագաւոր: noun.acc.sg.def. Eng: king եւեւ: conj. Eng: and եկեալգալ: verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: come հնչիւնհնչումն: noun.nom.acc.sg. Eng: sound ձայնիձայն: noun.gen.dat.loc.sg. Eng: sound ասէր.ասել: verb.past.3per.sg. Eng: say «Զորոր: pron.acc.sg. Eng: who, which դուդու: pron.nom.sg. Eng: you (sg.) հայցեսհայցել: verb.pres.2per.sg. Eng: request աղաչանօքաղաչանք: noun.ins.pl. Eng: prayer անդանդ (այնտեղ): adv. Eng: there երեւեցաւ»։երեւել: verb.aor.3per.sg.pass. Eng: appear Եւեւ: conj. Eng: and գիտացեալգիտել: verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: know իի: prep. Eng: in, at, to, from տեսլեանն,տեսիլ: noun.gen.dat.loc.sg.def. Eng: vision որպէսորպէս: adv. Eng: as պատմեացն,պատմել: verb.aor.3per.sg./imp.sg.med. Eng: tell թէթէ: conj. Eng: that եսես (ինքս): pron.nom.sg. Eng: I եսլինել: verb.pres.2per.sg. Eng: be յԱմարասprop. երթամ.երթալ: verb.pres.1per.sg. Eng: go եւեւ: conj. Eng: and որոր: pron.nom.sg. Eng: who, which անդ,անդ (այնտեղ): adv. Eng: there ասէ,ասել: verb.pres.3per.sg. Eng: say երեւելոցերեւել: verb.des./pfv.gen.dat.abl.pl. Eng: appear ումեքոք: pron.dat.loc.sg. Eng: one իցէլինել: verb.cond.3per.sg. Eng: be անդանդ (այնտեղ): adv. Eng: there մարդոյ։մարդ: noun.gen.dat.abl.sg. Eng: man Եւեւ: conj. Eng: and անդէնանդէն: adv. Eng: there վաղվաղակիվաղվաղակի: adv. Eng: suddenly զՄանասէ՝prop. զիւրիւր: pron.acc.sg. Eng: his/her դրանդուռն: noun.gen.dat.loc.sg. Eng: door երէցներէց: noun.nom.acc.sg.def. Eng: elder յառաջյառաջ: adj.nom.acc.loc.sg. Eng: forward քանքան: conj./prep. Eng: than զիւրիւր: pron.acc.sg. Eng: his/her երթալներթալ: verb.inf.nom.acc.loc.def. Eng: go յԱմարասprop. յղեաց.յղել: verb.aor.3per.sg./imp.sg.med. Eng: send եւեւ: conj. Eng: and ասէ.ասել: verb.pres.3per.sg. Eng: say «Զիմես (ինքս): pron.gen.sg. Eng: I տեսիլդտեսիլ: noun.nom.acc.sg.poss2. Eng: vision մի՛մի: num./part.neg. Eng: one/not ումեքոք: pron.dat.loc.sg. Eng: one յայտնել».յայտնել: verb.inf.nom.acc.loc. Eng: reveal եւեւ: conj. Eng: and եհարցհարցանել: verb.aor.3per.sg. Eng: ask եթէեթէ: conj. Eng: that, if յայտնեա՞լյայտնել: verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: reveal ինչինչ (ի): pron.nom.acc.sg. Eng: what ումեքոմն: pron.dat.loc.sg. Eng: someone, a certain իցէ։լինել: verb.cond.3per.sg. Eng: be Եւեւ: conj. Eng: and Յովէլprop. երէցերէց: noun.nom.acc.sg. Eng: elder միմի: num./part.neg. Eng: one/not անապատական,անապատական: adj.nom.acc.sg. Eng: solitary որոր: pron.nom.sg. Eng: who, which առառ: prep. Eng: toward, nearby արքայինարքայ: noun.gen.dat.loc.sg.def. Eng: king լինէր,լինել: verb.past.3per.sg. Eng: be պատմեաց,պատմել: verb.aor.3per.sg./imp.sg.med. Eng: tell եթէեթէ: conj. Eng: that, if եսես (ինքս): pron.nom.sg. Eng: I տեսիտեսանել: verb.aor.1per.sg. Eng: see իի: prep. Eng: in, at, to, from նմիննոյն: pron.dat.loc.abl.sg. Eng: same տեղւոջ,տեղի: noun.loc.sg. Eng: place ուրուր: adv. Eng: where Յովէլprop. սարկաւագիսարկաւագ: noun.gen.dat.loc.sg. Eng: deacon բրելբրել: verb.inf.nom.acc.loc. Eng: dig հրամայեաց,հրամայել: verb.aor.3per.sg./imp.sg.med. Eng: order աղբիւրաղբիւր: noun.nom.acc.sg. Eng: spring ելանէրելանել: verb.past.3per.sg. Eng: go out յականէնակն (աչք): noun.abl.sg. Eng: eye նրբագոյննրբագոյն: adj.acc.sg.def. Eng: finest, most subtle եւեւ: conj. Eng: and յառաջյառաջ: adj.nom.acc.loc.sg. Eng: forward խաղացեալխաղալ: verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: go, play յոյժյոյժ: adv. Eng: much յորդագոյն։յորդագոյն: adj.nom.acc.sg. Eng: most abundant Եւեւ: conj. Eng: and իմիմ: pron.gen.sg./pron.adj.nom.acc.sg. Eng: my զարմացեալ՝զարմանալ: verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: be amazed եթէեթէ: conj. Eng: that, if յառաջյառաջ: adj.nom.acc.loc.sg. Eng: forward չէրչ: not; լինել: verb.past.3per.sg. Eng: be աղբիւրաղբիւր: noun.nom.acc.sg. Eng: spring իի: prep. Eng: in, at, to, from տեղւոջս,տեղի: noun.loc.sg.poss1. Eng: place արդարդ: adv. Eng: now այսայս (սա): pron.nom.acc.sg. Eng: this յորդյորդ: adj.nom.acc.sg. Eng: abundant ուստի՞ուստի: adv. Eng: thus ելանէ։ելանել: verb.pres.3per.sg. Eng: go out Յորժամյորժամ: conj. Eng: when չուեալչուել: verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: go իի: prep. Eng: in, at, to, from Քարուիճէ՝prop. կանայքկին: noun.nom.pl. Eng: woman յառաջյառաջ: adj.nom.acc.loc.sg. Eng: forward ելանէինելանել: verb.past.3per.pl. Eng: go out իի: prep. Eng: in, at, to, from գիւղաքաղաքէնգիւղաքաղաք: noun.abl.sg.def. Eng: town Ամարասայ։prop. Եւ,եւ: conj. Eng: and որպէսորպէս: adv. Eng: as եղեւնլինել: verb.aor.3per.sg.def. Eng: be ասացեալ,ասել: verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: say ժամանակնժամանակ: noun.nom.acc.sg.def. Eng: time գարնանայինգարնային: adj.nom.acc.sg. Eng: spring էր,լինել: verb.past.3per.sg. Eng: be եւեւ: conj. Eng: and յորդութիւնյորդութիւն: noun.nom.acc.sg. Eng: abundance անձրեւացանձրեւ: noun.gen.dat.abl.pl. Eng: rain անդադարանդադար: adj.nom.acc.sg. Eng: endless հոսմամբքհոսումն: noun.ins.pl. Eng: flowing իջանէրիջանել: verb.past.3per.sg. Eng: descend յերկիր.երկիր: noun.acc.sg. Eng: earth, land եւեւ: conj. Eng: and բազմութիւնբազմութիւն: noun.nom.acc.sg. Eng: multitude սմբակակոխսմբակակոխ: adj.nom.acc.sg. Eng: trampled ձիոցն,ձի: noun.gen.dat.abl.pl.def. Eng: horse յոյժյոյժ: adv. Eng: much վարակոխվարակոխ: adj.nom.acc.sg. Eng: conduct by foot գործէրգործել: verb.past.3per.sg. Eng: work զճանապարհն։ճանապարհ: noun.acc.sg.def. Eng: road Իսկիսկ: conj./noun.nom.acc.sg./adv./adj. Eng: but, and թագաւորնթագաւոր: noun.nom.acc.sg.def. Eng: king ասէ.ասել: verb.pres.3per.sg. Eng: say «Ոչոչ: part. Eng: not ինչինչ (ի): pron.nom.acc.sg. Eng: what դանդաղել».դանդաղել: verb.cond.2per.sg. Eng: slowly Առառ: prep. Eng: toward, nearby իի: prep. Eng: in, at, to, from յոյժյոյժ: adv. Eng: much ցանկալիցանկալ: verb.pot.nom.acc.loc.sg. Eng: desire տենչանացնտենչանք: noun.gen.dat.abl.pl.def. Eng: yearn իի: prep. Eng: in, at, to, from վայրվայր: noun.nom.acc.sg. Eng: place յերիվարէներիվար: noun.abl.sg.def. Eng: horse իջանէրիջանել: verb.past.3per.sg. Eng: descend եւեւ: conj. Eng: and շրջեալշրջել: verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: surround ընդընդ: prep. Eng: with, during, for դասդաս: noun.nom.acc.sg. Eng: lesson եպիսկոպոսացնեպիսկոպոս: noun.gen.dat.abl.pl.def. Eng: bishop եւեւ: conj. Eng: and երիցանց՝երէց: noun.gen.dat.abl.pl. Eng: elder կարգելկարգել: verb.inf.nom.acc.loc. Eng: arrange եւեւ: conj. Eng: and յարմարագոյնսյարմարագոյն: adj.acc.loc.pl. Eng: most suitable երթալ՝երթալ: verb.inf.nom.acc.loc. Eng: go հանդարտիկհանդարտ: adj.nom.acc.sg. Eng: calm եւեւ: conj. Eng: and յորդագոյնյորդագոյն: adj.nom.acc.sg. Eng: most abundant քաղցրքաղցր: adj.nom.acc.sg. Eng: sweet ձայնիւ,ձայն: noun.ins.sg. Eng: sound սաղմոսանուագսաղմոսանուագ: noun.nom.acc.sg. Eng: psalmist երգովքերգ: noun.ins.pl. Eng: song բարեբանեալբարեբանել: verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: praise զկենարարկենարար: adj.acc.sg. Eng: life-giver երրորդութիւնն։երրորդութիւն: noun.nom.acc.sg.def. Eng: trinity Եւեւ: conj. Eng: and ինքնինքն: pron.nom.acc.sg. Eng: he, she, self անցեալանցանել: verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: pass մեծաւմեծ: adj.ins.sg. Eng: great զգուշութեամբզգուշութիւն: noun.ins.sg. Eng: caution սպասաւորէրսպասաւորել: verb.past.3per.sg. Eng: serve դեսպակիդեսպակ: noun.gen.dat.loc.sg. Eng: wagon երանելեացերանելի: adj.gen.dat.abl.pl. Eng: blessed voice վկայիցնվկայ: noun.gen.dat.abl.pl.def. Eng: witness Քրիստոսի.prop. եւեւ: conj. Eng: and իի: prep. Eng: in, at, to, from բազմութենէբազմութիւն: noun.abl.sg. Eng: multitude ձայնիցնձայն: noun.gen.dat.abl.pl.def. Eng: sound պաշտամանցպաշտօն: noun.gen.dat.abl.pl. Eng: office յայլայլ: pron.acc.sg. Eng: other/but եւեւ: conj. Eng: and այլայլ: pron.nom.acc.loc.sg. Eng: other/but լեզուսլեզու: noun.acc.loc.pl./nom.acc.sg.poss1. Eng: tongue մեծագոյնմեծագոյն: adj.nom.acc.sg. Eng: great հնչէրհնչել: verb.past.3per.sg. Eng: ring երկիրն.երկիր: noun.nom.acc.sg.def. Eng: earth, land եւեւ: conj. Eng: and իի: prep. Eng: in, at, to, from յոլովութենէյոլովութիւն: noun.abl.sg. Eng: abundance տէրունեանտէրունեան: adj.nom.acc.sg. Eng: lord խաչաձեւխաչաձեւ: adj.nom.acc.sg. Eng: cruciform նշանացննշան: noun.gen.dat.abl.pl.def. Eng: sign եւեւ: conj. Eng: and իի: prep. Eng: in, at, to, from փողփողելոյփողփողել: verb.inf.gen.dat.abl./pfv.gen.dat.abl.sg. Eng: twinkle նշանարձակնշանարձակ: adj.nom.acc.sg. Eng: flag unfurled գունակգունակ: noun.nom.acc.sg. Eng: kind, variety գունակգունակ: noun.nom.acc.sg. Eng: kind, variety երանգախառներանգախառն: adj.nom.acc.sg. Eng: in diverse colors կերպարանաց,կերպարան: noun.gen.dat.abl.pl. Eng: image եւեւ: conj. Eng: and փայլմունքփայլումն: noun.nom.pl. Eng: shining ոսկւոյոսկի: noun.gen.dat.abl.sg. Eng: gold եւեւ: conj. Eng: and արծաթոյարծաթ: noun.gen.dat.abl.sg. Eng: silver եւեւ: conj. Eng: and պատուականպատուական: adj.nom.acc.sg. Eng: honorable ականց,ակն (քար): noun.gen.dat.abl.pl. Eng: gem որոր: pron.nom.sg. Eng: who, which իի: prep. Eng: in, at, to, from բազմութիւնբազմութիւն: noun.nom.acc.sg. Eng: multitude խաչերոյնխաչաձեւ: adj.nom.acc.sg. Eng: cruciform էինլինել: verb.past.3per.pl. Eng: be կառուցեալ,կառուցանել: verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: construct իբրեւիբր: prep. Eng: as if զլուսաւորլուսաւոր: adj.acc.sg. Eng: luminous ամպամպ: noun.nom.acc.loc.sg. Eng: cloud ծածկեալծածկել: verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: cover ունէինունել: verb.past.3per.pl. Eng: have, take զերկիր։երկիր: noun.acc.sg. Eng: earth, land

While seated at evening service, the king took a little nap. Then a voice said to him: “That which you are pleading for is here revealed to you.” In this vision he heard the voice say: “I shall go to Amaras and appear to a certain man there.” It was then that he sent his court priest Manase’ to go to Amaras ahead of him. [The king] said to him: “Do not reveal my vision to anyone.” He also asked if anyone else had seen anything. A priest [also] named Yove’l who was a hermit and was near the king said: “In the same place where the deacon Yove’l was commanded to dig, I saw a fountain emerge from a very small stream and gush strongly. I was amazed since previously no fountain had been there. Where did it come from?” When they had set out from the village of K’arue’ch, women from the village capital of Amaras came before them. As we have mentioned, it was springtime and endless, unceasing torrents of rain poured down on the earth, and the horses’ gait was difficult on the road. The king declared: “Let there be no delay.” In his zeal for what he desired [the king] got down from his horse and began to circulate among the orders of bishops and priests, arranging matters and reducing the slowness, and encouraging them to praise the life-giving Trinity with sweet voices singing psalms. The king, with the greatest solicitousness, personally ministered to the litter carrying the relics of the venerable martyrs of Christ. The earth resounded with the sound of worship in a variety of tongues, as though it were covered with a luminous cloud made of crosses, with multi-colored shapes decorated with banners and flags, and precious stones set in numerous shining gold and silver crosses.

Իսկիսկ: conj./noun.nom.acc.sg./adv./adj. Eng: but, and դեսպակդեսպակ: noun.nom.acc.sg. Eng: wagon Սրբոցնսուրբ: adj.gen.dat.abl.pl.def. Eng: holy սպիտակազգեստսպիտակազգեստ: adj.nom.acc.sg. Eng: dressed in white կազմածով,կազմել: verb.res.ins.sg. Eng: shape սպիտակսպիտակ: adj.nom.acc.sg. Eng: white ձիով,ձի: noun.ins.sg. Eng: horse ոսկիոսկի: noun.nom.acc.loc.sg. Eng: gold ականակապականակապ: noun.nom.acc.sg. Eng: blind-folded խաչիւնխաչ: noun.ins.sg.def. Eng: cross իի: prep. Eng: in, at, to, from վերայվերայ: post. Eng: on կառուցեալ,կառուցանել: verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: construct յոյժյոյժ: adv. Eng: much պատուականպատուական: adj.nom.acc.sg. Eng: honorable թագթագ: noun.nom.acc.sg. Eng: crown խաչինխաչ: noun.gen.dat.loc.sg.def. Eng: cross նշանարձակնշանարձակ: adj.nom.acc.sg. Eng: flag unfurled իի: prep. Eng: in, at, to, from վերայվերայ: post. Eng: on դեսպակինդեսպակ: noun.gen.dat.loc.sg.def. Eng: wagon լեալլինել: verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: be իբրեւիբր: prep. Eng: as if զաստղաստղ: noun.acc.sg. Eng: star պայծառագոյնպայծառագոյն: adj.nom.acc.sg. Eng: most bright լուսով,լոյս: noun.ins.sg. Eng: light եւեւ: conj. Eng: and ուժգինուժգին: adj.nom.acc.sg. Eng: strong շքեղացեալշքեղանալ: verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: beautify փառօքփառք: noun.ins.pl. Eng: glory երթայրերթալ: verb.past.3per.sg. Eng: go իի: prep. Eng: in, at, to, from մէջմէջ: noun.nom.acc.loc.sg. Eng: in, middle քրիստոնէականքրիստոնէական: adj.nom.acc.sg. Eng: Christian բանակին։բանակ: noun.gen.dat.loc.sg.def. Eng: army Եւեւ: conj. Eng: and յորժամյորժամ: conj. Eng: when իի: prep. Eng: in, at, to, from գիւղնգիւղ: noun.nom.acc.sg.def. Eng: village մտանէրմտանել: verb.past.3per.sg. Eng: enter սուրբսուրբ: adj.nom.acc.sg. Eng: holy եւեւ: conj. Eng: and աստուածասէրաստուածասէր: adj.nom.acc.sg. Eng: God-loving ժողովն,ժողով: noun.nom.acc.loc.sg.def. Eng: meeting գետգետ: noun.nom.acc.loc.sg. Eng: river փոքրագոյնփոքրագոյն: adj.nom.acc.sg. Eng: smallest անցանէրանցանել: verb.past.3per.sg. Eng: pass ընդընդ: prep. Eng: with, during, for մէջմէջ: noun.nom.acc.loc.sg. Eng: in, middle շինինշինել: verb.pres.3per.pl.med. Eng: build եւեւ: conj. Eng: and կամուրջկամուրջ: noun.nom.acc.sg. Eng: bridge կազմեալկազմել: verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: form, arrange արքունիարքունի: adj.nom.acc.sg. Eng: kingdom, court պողոտային։պողոտայ: noun.gen.dat.loc.sg.def. Eng: boulevard Իսկիսկ: conj./noun.nom.acc.sg./adv./adj. Eng: but, and արքայնարքայ: noun.nom.acc.sg.def. Eng: king առառ: prep. Eng: toward, nearby իի: prep. Eng: in, at, to, from յոյժյոյժ: adv. Eng: much սիրոյն,սէր: noun.gen.dat.abl.sg.def. Eng: love զորոր: pron.acc.sg. Eng: who, which առառ: prep. Eng: toward, nearby սուրբսնսուրբ: adj.acc.loc.pl.def. Eng: holy ունէր,ունել: verb.past.3per.sg. Eng: have, take ոչոչ: part. Eng: not հաւանէրհաւանել: verb.past.3per.sg. Eng: approve զդեսպակդեսպակ: noun.acc.sg. Eng: wagon սրբոցնսուրբ: adj.gen.dat.abl.pl.def. Eng: holy յայլայլ: pron.acc.sg. Eng: other/but ոքոմն: pron.nom.sg. Eng: someone, a certain թողուլ,թողուլ: verb.inf.nom.acc.loc. Eng: forgive, permit այլայլ: pron.nom.acc.loc.sg. Eng: other/but ինքնինքն: pron.nom.acc.sg. Eng: he, she, self թագաւորականթագաւորական: adj.nom.acc.sg. Eng: royal զգեստուքզգեստ: noun.ins.pl. Eng: dress հանդերձհանդերձ: post. Eng: together իջեալիջանել: verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: descend անցանէրանցանել: verb.past.3per.sg. Eng: pass ընդընդ: prep. Eng: with, during, for գետն։գետ: noun.nom.acc.loc.sg.def. Eng: river Եւեւ: conj. Eng: and երթեալերթալ: verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: go իի: prep. Eng: in, at, to, from նշանակեալնշանակել: verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: designate տեղինտեղի: noun.nom.acc.loc.sg.def. Eng: place յերկարագոյներկարագոյն: adj.acc.sg. Eng: longest ծունրդրութեամբծունրդրութիւն: noun.ins.sg. Eng: genuflection թագաւորնթագաւոր: noun.nom.acc.sg.def. Eng: king հանդերձհանդերձ: post./noun.nom.acc.loc.sg. Eng: together/clothes եպիսկոպոսօքեպիսկոպոս: noun.ins.pl. Eng: bishop եւեւ: conj. Eng: and բազմութեամբբազմութիւն: noun.ins.sg. Eng: multitude ժողովոյնժողով: noun.gen.dat.abl.sg.def. Eng: meeting առնէրառնել: verb.past.3per.sg. Eng: make խնդրուածս։խնդրուած: noun.acc.loc.pl./nom.acc.loc.sg.poss1. Eng: request Եւեւ: conj. Eng: and հարեալհարկանել: verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: strike զխորաննխորան: noun.acc.sg.def. Eng: altar, tabernacle արքունիարքունի: adj.nom.acc.sg. Eng: kingdom, court իի: prep. Eng: in, at, to, from վերայվերայ: post. Eng: on տեղւոյնտեղի: noun.gen.dat.abl.sg.def. Eng: place հրամայէրհրամայել: verb.past.3per.sg. Eng: order զգուշանալզգուշանալ: verb.inf.nom.acc.loc. Eng: beware մինչեւմինչեւ: conj. Eng: until ցվաղիւն։վաղիւ: noun.acc.sg. Eng: soon Եւեւ: conj. Eng: and ընդընդ: prep. Eng: with, during, for այնայն: pron.nom.acc.sg. Eng: that ժամանակսժամանակ: noun.acc.loc.pl./nom.acc.sg.poss1. Eng: time եպիսկոպոսեպիսկոպոս: noun.nom.acc.sg. Eng: bishop ոչոչ: part. Eng: not կայրկալ (կանգնել): verb.past.3per.sg. Eng: stand յԱմարաս.prop. եւեւ: conj. Eng: and հարցեալհարցանել: verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: ask արքայիցարքայ: noun.gen.dat.abl.pl. Eng: king վանացվանք: noun.gen.dat.abl.pl. Eng: monastery երէցերէց: noun.nom.acc.sg. Eng: elder գեղջնգիւղ: noun.gen.dat.sg.def. Eng: village եւեւ: conj. Eng: and ցայլայլ: pron.acc.sg. Eng: other/but եւսեւս: adv. Eng: again աւագանի՝աւագանի: noun.nom.acc.loc.sg. Eng: council of elders եթէեթէ: conj. Eng: that, if ձերձեր: pron.gen.pl./pron.adj.nom.acc.sg. Eng: you (pl.) նշաննշան: noun.nom.acc.sg. Eng: sign ինչինչ (ի): pron.nom.acc.sg. Eng: what տեսեա՞լտեսանել: verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: see էլինել: verb.pres.3per.sg. Eng: be իի: prep. Eng: in, at, to, from տեղւոջն,տեղի: noun.loc.sg.def. Eng: place եթէեթէ: conj. Eng: that, if ոչ։ոչ: part. Eng: not Պատմեցինպատմել: verb.aor.3per.pl. Eng: tell նոքա,նա: pron.nom.pl. Eng: s/he, they զորոր: pron.acc.sg. Eng: who, which իի: prep. Eng: in, at, to, from Յոբայprop. ճգնաւորէճգնաւոր: adj.abl.sg. Eng: ascetic լուեալլսել: verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: hear էին։լինել: verb.past.3per.pl. Eng: be

The litter of the Saints, covered in white, was drawn by a white horse and bore a golden cross adorned with precious gems and the priceless crown with its banners on the cross which shone like a star, went first [in the procession] in glory and splendor in the midst of the Christian army. Now when the blessed God-loving assembly entered the village a small river was seen to flow through the settlement and a bridge had been built over it on the royal route. The king, because of his great love for the Saints, would not leave [care of] the litter to anyone else. Instead, he personally dismounted and took it with him as he crossed the river, wearing his royal garments. When they reached the designated place, the king with the bishops and the entire multitude knelt in prayer for a long time so that they would achieve what they sought. Pitching a royal tent over the spot [the king] commanded that it be guarded carefully until the morning. Now it happened that at that time there was no bishop at Amaras, so they asked the priest at the village monastery and other senior folk whether or not they had seen anything there. They related what they had heard from the hermit Job.

ԳԼՈՒԽ ԻԳ. ԵՐԱՆԵԼՒՈՅՆերանել: verb.pot.gen.dat.abl.sg.def. Eng: happy ՅՈԲԱՅprop. ՃԳՆԱՒՈՐԻճգնաւոր: adj.gen.dat.loc.sg. Eng: ascetic ՀԱՒԱՏԱՑՈՒՑԱՆԵԼՆհաւատացուցանել: verb.inf.nom.acc.loc.def. Eng: make credible ԶՄԵԾԱԳՈՅՆՆմեծագոյն: adj.acc.sg.def. Eng: great ԱՐՑԱԽԱՅprop. ԳԱՒԱՌՆգաւառ: noun.nom.acc.sg.def. Eng: province ՊԱԶԿԱՆՑ։prop.

CHAPTER XXIII. THE VENERABLE MONK JOB CONVERTS THE VERY LARGE DISTRICT OF PARSKANK’ IN ARTSAKH.

Եւեւ: conj. Eng: and պատմեացպատմել: verb.aor.3per.sg./imp.sg.med. Eng: tell վանացվանք: noun.gen.dat.abl.pl. Eng: monastery երէցներէց: noun.nom.acc.sg.def. Eng: elder եւեւ: conj. Eng: and ասէ.ասել: verb.pres.3per.sg. Eng: say

The abbot of the monastery responded:

«Երէցերէց: noun.nom.acc.sg. Eng: elder միմի: num./part.neg. Eng: one/not Վեկերտուprop. Յոբprop. անուն՝անուն: noun.nom.acc.sg. Eng: name ճգնաւորճգնաւոր: adj.nom.acc.sg. Eng: ascetic եւեւ: conj. Eng: and յոյժյոյժ: adv. Eng: much առաքինիառաքինի: adj.nom.acc.sg. Eng: virtuous վարուքվար: adv. Eng: tilled կեցեալկեալ: verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: live յաշխարհի,աշխարհ: noun.loc.sg. Eng: world որոր: pron.nom.sg. Eng: who, which ունէրունել: verb.past.3per.sg. Eng: have, take եւեւ: conj. Eng: and առաքելականառաքելական: adj.nom.acc.sg. Eng: apostolic շնորհս,շնորհ: noun.acc.loc.pl./nom.acc.loc.sg.poss1. Eng: grace քանզիքանզի: conj. Eng: for եւեւ: conj. Eng: and մեծագոյնմեծագոյն: adj.nom.acc.sg. Eng: great աշխարհաշխարհ: noun.nom.acc.sg. Eng: world միմի: num. Eng: one Արցախայ՝prop. Պազկանքprop. անուն,անուն: noun.nom.acc.sg. Eng: name դարձուցանէրդարձուցանել: verb.past.3per.sg. Eng: turn իի: prep. Eng: in, at, to, from մոլորութենէմոլորութիւն: noun.abl.sg. Eng: straying եւեւ: conj. Eng: and առնէրառնել: verb.inf.nom.acc.loc. Eng: make աստուածածանօթսաստուածածանօթ: adj.acc.loc.pl. Eng: knowing God անճառելիանճառելի: adj.nom.acc.sg. Eng: ineffable խորհրդոյխորհուրդ: noun.gen.dat.abl.sg. Eng: thought, mystery խորհրդակիցխորհրդակից: adj.nom.acc.sg. Eng: adviser Երրորդութեաններրորդութիւն: noun.gen.dat.loc.sg. Eng: trinity պաշտօնատարս։պաշտօնատար: adj.acc.loc.pl. Eng: functionary Սասա: pron.nom.sg. Eng: this one եկեալգալ: verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: come կատարէրկատարել: verb.past.3per.sg. Eng: complete, carry out բազումբազում: adj.nom.acc.sg. Eng: many անգամանգամ: adv. Eng: time զյիշատակյիշատակ: noun.acc.sg. Eng: memory Սրբոյնսուրբ: adj.gen.dat.abl.sg.def. Eng: holy Գրիգորիսիprop. եւեւ: conj. Eng: and ասէրասել: verb.past.3per.sg. Eng: say երկիցսերկիցս: adv. Eng: twice եւեւ: conj. Eng: and երիցսերեք: num. Eng: three առաջիառաջի: prep. Eng: before բազմաց,բազում: adj.gen.dat.abl.pl. Eng: many եթէեթէ: conj. Eng: that, if թագաւորթագաւոր: noun.nom.acc.sg. Eng: king հաւատացեալհաւատալ: verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: believe յառնելոցյառնել: verb.des./pfv.gen.dat.abl.pl. Eng: rise էլինել: verb.pres.3per.sg. Eng: be յաշխարհիսաշխարհ: noun.loc.sg.poss1. Eng: world Աղուանիցprop. եւեւ: conj. Eng: and խնդիրխնդիր: noun.nom.acc.sg. Eng: request առնէառնել: verb.pres.3per.sg. Eng: make տեղւոյստեղի: noun.gen.dat.abl.sg.poss1. Eng: place եւեւ: conj. Eng: and Սուրբսուրբ: adj.nom.acc.sg. Eng: holy նշխարացսնշխար: noun.gen.dat.abl.pl.poss1. Eng: remains Գրիգորիսի։prop. Եւեւ: conj. Eng: and դարձեալդարձեալ: adv. Eng: again այլայլ: pron.nom.acc.loc.sg. Eng: other/but ոմնոմն: pron.nom.sg. Eng: someone, a certain անապատաւորանապատաւոր: adj.nom.acc.sg. Eng: hermit հիւրհիւր: noun.nom.acc.sg. Eng: guest եկեալգալ: verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: come մեզ,մեք: pron.acc.pl. Eng: we եւեւ: conj. Eng: and մերմեր: pron.gen.pl./pron.adj.nom.acc.sg. Eng: our ընդընդ: prep. Eng: with, during, for առաջառաջ: noun.nom.acc.loc.sg. Eng: before, front ելեալելանել: verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: go out ընկալաքընդունել: verb.aor.1per.pl. Eng: accept զնանա: pron.acc.sg. Eng: s/he, they որպէսորպէս: adv. Eng: as սովորութիւնսովորութիւն: noun.nom.acc.sg. Eng: custom էլինել: verb.pres.3per.sg. Eng: be եղբարց։եղբայր: noun.gen.dat.abl.pl. Eng: brother Եւեւ: conj. Eng: and լուացեալլուանալ: verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: wash զոտսոտն: noun.acc.pl. Eng: foot ճաշակելճաշակել: verb.inf.nom.acc.loc. Eng: eat փոքրագոյնփոքրագոյն: adj.nom.acc.sg. Eng: smallest ինչ,ինչ (ի): pron.nom.acc.sg. Eng: what եւեւ: conj. Eng: and ելեալելանել: verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: go out իի: prep. Eng: in, at, to, from տեղւոջդտեղի: noun.loc.sg.poss2. Eng: place յայդմայդ: pron.loc.abl.sg. Eng: this իի: prep. Eng: in, at, to, from քունքուն: noun.nom.acc.loc.sg. Eng: sleep մտեալմտանել: verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: enter հանգչէր.հանգչել: verb.past.3per.sg. Eng: rest Եւեւ: conj. Eng: and յարուցեալյարուցանել: verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: raise վաղվաղակի՝վաղվաղակի: adv. Eng: suddenly խաչխաչ: noun.nom.acc.sg. Eng: cross արարեալառնել: verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: make իւրովիւր: pron.adj.ins.sg. Eng: his/her իսկիսկ: conj./noun.nom.acc.sg./adv./adj. Eng: but, and ձեռամբ՝ձեռն: noun.ins.sg. Eng: hand կանգնէրկանգնել: verb.past.3per.sg. Eng: stand իի: prep. Eng: in, at, to, from տեղւոջն.տեղի: noun.loc.sg.def. Eng: place եւեւ: conj. Eng: and մեզմեք: pron.acc.pl. Eng: we պատուիրէրպատուիրել: verb.past.3per.sg. Eng: order ասելով.ասել: verb.inf.ins. Eng: say «Մի՛մի: part.neg. Eng: not ոքոմն: pron.nom.sg. Eng: someone, a certain զխաչդխաչ: noun.acc.sg.poss2. Eng: cross իի: prep. Eng: in, at, to, from բացբաց: adv. Eng: open, apart from, but for հանցէհանել: verb.sbjv.3per.sg. Eng: take out, bring forth իի: prep. Eng: in, at, to, from տեղւոյդ,տեղի: noun.gen.dat.abl.sg.poss2. Eng: place այլայլ: pron.nom.acc.loc.sg. Eng: other/but մեծագոյնմեծագոյն: adj.nom.acc.sg. Eng: great խաչխաչ: noun.nom.acc.sg. Eng: cross տուքտալ: verb.imp.pl. Eng: give հարկանելհարկանել: verb.inf.nom.acc.loc. Eng: strike իի: prep. Eng: in, at, to, from տեղիդտեղի: noun.nom.acc.loc.sg.poss2. Eng: place եւեւ: conj. Eng: and այգունայգ: noun.gen.dat.loc.ins.sg.def. Eng: dawn եւեւ: conj. Eng: and երեկուներեկոյ: noun.gen.dat.loc.sg.def. Eng: evening աղօթսաղօթք: noun.acc.loc.pl. Eng: prayer կատարելկատարել: verb.inf.nom.acc.loc. Eng: complete, carry out եւեւ: conj. Eng: and խունկխունկ: noun.nom.acc.sg. Eng: incense ծխել,ծխել: verb.inf.nom.acc.loc. Eng: smoke զիզի: conj. Eng: that մեծմեծ: adj.nom.acc.sg. Eng: great սքանչելիսսքանչելի: adj.acc.loc.pl./nom.acc.sg.poss1. Eng: splendid տեսանեմտեսանել: verb.pres.1per.sg. Eng: see իի: prep. Eng: in, at, to, from տեղւոջն»։տեղի: noun.loc.sg.def. Eng: place

“There was a priest in Vekert named Job, a hermit with virtuous deportment, who possessed Apostolic gifts. He converted from their error [the people residing in] a large area of Artsakh called Parskank’, teaching them to know God and to worship the unknowable mystery of the Holy Trinity. He came and many times honored the memory of St. Grigoris, and told the multitude two or three times that a believing [Christian] king would arise in the land of Aghuania who would seek the site of the holy relics of Grigoris. Now it came about that on another occasion, a hermit visited us as a guest and we welcomed him as is the custom among brothers. We washed his feet, gave him a little to eat, and he went and fell asleep in that same place. Suddenly he arose, took his cross, and erected it on that spot. He commanded us, saying: ‘Let no one remove this cross. Rather, put up a larger one right here, perform morning and evening prayers and burn incense before it, for I forsee great miracles associated with this place.’”

Եւեւ: conj. Eng: and այլայլ: pron.nom.acc.loc.sg. Eng: other/but աբեղայաբեղայ: noun.nom.acc.sg. Eng: monk ոմնոմն: pron.nom.sg. Eng: someone, a certain հիւրհիւր: noun.nom.acc.sg. Eng: guest եկեալ,գալ: verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: come եւեւ: conj. Eng: and մեքմեք: pron.nom.pl. Eng: we ճաշճաշ: noun.nom.acc.loc.sg. Eng: dinner հրամայեցաքհրամայել: verb.aor.1per.pl. Eng: order տալ.տալ: verb.inf.nom.acc.loc. Eng: give եւեւ: conj. Eng: and մինչմինչ: conj. Eng: while նանա: pron.acc.sg. Eng: s/he, they հացհաց: noun.nom.acc.sg. Eng: bread ուտէր,ուտել: verb.past.3per.sg. Eng: eat եւեւ: conj. Eng: and մանուկմանուկ: noun.nom.acc.sg. Eng: child միմի: num. Eng: one գինիգինի: noun.nom.acc.loc.sg. Eng: wine տայրտալ: verb.past.3per.sg. Eng: give բաժակաւ,բաժակ: noun.ins.sg. Eng: cup եւեւ: conj. Eng: and իի: prep. Eng: in, at, to, from շինինշինել: verb.pres.3per.pl.med. Eng: build ամբոխնամբոխ: noun.nom.acc.sg.def. Eng: crowd իմնիմն: pron.nom.sg. Eng: a certain լինէր։լինել: verb.past.3per.sg. Eng: be Եւեւ: conj. Eng: and մերմեր: pron.gen.pl./pron.adj.nom.acc.sg. Eng: our ամենեցունամենեքեան: pron.gen.dat.abl.pl. Eng: all զհիւրնհիւր: noun.acc.sg.def. Eng: guest թողեալթողուլ: verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: forgive, permit մեկնակ՝մեկնակ: adj.nom.acc.sg. Eng: alone յաղաղակնաղաղակ: noun.acc.sg.def. Eng: cry երթայաք.երթալ: verb.past.1per.pl. Eng: go եւեւ: conj. Eng: and հիւրոյնհիւր: noun.gen.dat.loc.sg.def. Eng: guest յարուցեալյարուցանել: verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: raise զբաժակնբաժակ: noun.acc.sg.def. Eng: cup առեալառնուլ: verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: take գնայր.գնալ: verb.past.3per.sg. Eng: go եւեւ: conj. Eng: and տարեալտանել: verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: take, carry վաճառէր.վաճառել: verb.past.3per.sg. Eng: sell եւեւ: conj. Eng: and զգինսնգին: noun.acc.loc.pl./nom.acc.sg.poss1. Eng: price առեալառնուլ: verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: take իի: prep. Eng: in, at, to, from դպրոցդպրոց: noun.nom.acc.sg. Eng: school մտանէրմտանել: verb.past.3per.sg. Eng: enter եւեւ: conj. Eng: and ուսանէրուսանել: verb.past.3per.sg. Eng: learn թոշակաւն։թոշակ: noun.ins.sg.def. Eng: pension

Now it so happened that yet another monk came to us as a guest. We ordered that he be served a meal. While he was eating and being served wine in a goblet by a lad, there was a disturbance in the village. We all left the guest alone and went to see what the noise was about. The guest, meanwhile, arose, took the goblet, and left. He took and sold the goblet, using the money as a stipend to enter school.

Եւեւ: conj. Eng: and տեսանէրտեսանել: verb.past.3per.sg. Eng: see իի: prep. Eng: in, at, to, from տեսլեաննտեսիլ: noun.gen.dat.loc.sg.def. Eng: vision բաժակագողն՝բաժակագող: noun.nom.acc.sg.def. Eng: cup-thief այրայր (մարդ): noun.nom.acc.sg. Eng: man միմի: num./part.neg. Eng: one/not եպիսկոպոսեպիսկոպոս: noun.nom.acc.sg. Eng: bishop նստեալնստել: verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: sit աթոռովաթոռ: noun.ins.sg. Eng: throne, chair առառ: prep. Eng: toward, nearby խաչին,խաչ: noun.gen.dat.loc.sg.def. Eng: cross զորոր: pron.acc.sg. Eng: who, which անապատաւորնանապատաւոր: adj.nom.acc.sg.def. Eng: hermit տեսլեամբտեսիլ: noun.ins.sg. Eng: vision եւեւ: conj. Eng: and զինքնինքն: pron.acc.sg. Eng: he, she, self մերկմերկ: adj.nom.acc.sg. Eng: naked կապեալ՝կապել: verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: tie տանջելտանջել: verb.inf.nom.acc.loc. Eng: torment հրամայէրհրամայել: verb.past.3per.sg. Eng: order իի: prep. Eng: in, at, to, from վերայվերայ: post. Eng: on Սրբոյսուրբ: adj.gen.dat.abl.sg. Eng: holy գերեզմանին։գերեզման: noun.gen.dat.loc.sg.def. Eng: tomb Եւեւ: conj. Eng: and յարուցեալյարուցանել: verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: raise ցուցանէրցուցանել: verb.past.3per.sg. Eng: show զմարմիննմարմին: noun.acc.sg.def. Eng: body բազմաց,բազում: adj.gen.dat.abl.pl. Eng: many զիզի: conj. Eng: that կապուտակացեալկապուտականալ: verb.inf.nom.acc.loc. Eng: turn blue էրլինել: verb.past.3per.sg. Eng: be հարուածովքհարուած: noun.ins.pl. Eng: strike ահագինահագին: adj.nom.acc.sg. Eng: substantial տանջանացն։տանջանք: noun.gen.dat.abl.pl.def. Eng: torture Եւեւ: conj. Eng: and այնպէսայնպէս: adv. Eng: this way օրօր: noun.nom.acc.sg. Eng: day ըստըստ: prep. Eng: according to օրէօր: noun.abl.sg. Eng: day հրամայէրհրամայել: verb.past.3per.sg. Eng: order տանջել,տանջել: verb.inf.nom.acc.loc. Eng: torment եւեւ: conj. Eng: and նորանա: pron.gen.sg. Eng: s/he, they իի: prep. Eng: in, at, to, from բռնութենէբռնութիւն: noun.abl.sg. Eng: violence տանջանացնտանջանք: noun.gen.dat.abl.pl.def. Eng: torture ապաստանիապաստան: noun.gen.dat.loc.sg. Eng: refuge իի: prep. Eng: in, at, to, from Սուրբսուրբ: adj.nom.acc.sg. Eng: holy քաղաքնքաղաք: noun.nom.acc.sg.def. Eng: city Երուսաղէմ՝prop. խնդրելովխնդրել: verb.inf.ins./pfv.ins.sg. Eng: ask զբոյժբոյժ: noun.acc.sg. Eng: cure տանջանացն։տանջանք: noun.gen.dat.abl.pl.def. Eng: torture

Then the thief of the goblet saw a vision in which a bishop, dressed in white and with a very frightening mien, was seated on a chair by the cross which had been erected by the hermit. The bishop stripped and bound him and ordered that he be tortured over the grave of the Saint. When he woke up, he showed many people his body which was covered with black and blue marks from that severe beating. [The bishop] ordered that he be punished in this manner day after day. Then [the thief] traveled to the blessed city of Jerusalem seeking a cure for the brutal torture.

Եւեւ: conj. Eng: and տեսանէրտեսանել: verb.past.3per.sg. Eng: see դարձեալդարձեալ: adv. Eng: again անդանդ (այնտեղ): adv. Eng: there իի: prep. Eng: in, at, to, from տեղւոջնտեղի: noun.loc.sg.def. Eng: place զնոյննոյն: pron.acc.sg. Eng: same եպիսկոպոսնեպիսկոպոս: noun.nom.acc.sg.def. Eng: bishop դժնդակագոյնդժնդակագոյն: adj.nom.acc.sg. Eng: most cruel եւսեւս: adv. Eng: again հարկանելհարկանել: verb.inf.nom.acc.loc. Eng: strike հրամայէրհրամայել: verb.past.3per.sg. Eng: order եւեւ: conj. Eng: and ասէր.ասել: verb.past.3per.sg. Eng: say «Չիքչ: not; իմն: pron.nom.pl. Eng: a certain հնարհնար: noun.nom.acc.sg. Eng: means բուժելբուժել: verb.inf.nom.acc.loc. Eng: cure քեզդու: pron.acc.dat.sg. Eng: you (sg.) իի: prep. Eng: in, at, to, from տանջանացդ,տանջանք: noun.gen.dat.abl.pl.poss2. Eng: torture եթէեթէ: conj. Eng: that, if ոչոչ: part. Eng: not երթեալերթալ: verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: go խոստովանեսցիսխոստովանել: verb.sbjv.2per.sg.med. Eng: confess իի: prep. Eng: in, at, to, from նմիննոյն: pron.dat.loc.abl.sg. Eng: same տեղւոջ,տեղի: noun.loc.sg. Eng: place ուստիուստի: adv. Eng: thus զբաժակնբաժակ: noun.acc.sg.def. Eng: cup գողացար»։գողանալ: verb.aor.2per.sg.pass. Eng: steal Եւեւ: conj. Eng: and յարուցեալյարուցանել: verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: raise աբեղայնաբեղայ: noun.nom.acc.sg.def. Eng: monk առնոյրառնուլ: verb.past.3per.sg. Eng: take զգինսգին: noun.acc.pl./acc.sg.poss1. Eng: price բաժակինբաժակ: noun.gen.dat.loc.sg.def. Eng: cup եւեւ: conj. Eng: and գնացեալգնալ: verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: go յԵրուսաղէմէ՝prop. գայրգալ: verb.past.3per.sg. Eng: come յԱմարաս։prop. Եւեւ: conj. Eng: and մտեալմտանել: verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: enter յեկեղեցին՝եկեղեցի: noun.acc.loc.sg.def. Eng: church կոչէրկոչել: verb.past.3per.sg. Eng: call առառ: prep. Eng: toward, nearby ինքնինքն: pron.nom.acc.sg. Eng: he, she, self զվանացվանք: noun.gen.dat.abl.pl. Eng: monastery երէցն,երէց: noun.nom.acc.sg.def. Eng: elder սկսանէրսկսանել: verb.past.3per.sg. Eng: begin լալովլալ: verb.inf.ins. Eng: cry խոստովանելխոստովանել: verb.inf.nom.acc.loc. Eng: confess զիրսն։իր: noun.acc.pl.def. Eng: thing Եւեւ: conj. Eng: and բազումբազում: adj.nom.acc.sg. Eng: many աղաչանօքաղաչանք: noun.ins.pl. Eng: prayer տուեալտալ: verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: give զգինսգին: noun.acc.pl./acc.sg.poss1. Eng: price բաժակինբաժակ: noun.gen.dat.loc.sg.def. Eng: cup եւեւ: conj. Eng: and եկեալգալ: verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: come ցուցանէրցուցանել: verb.past.3per.sg. Eng: show զտեղին,տեղի: noun.acc.sg.def. Eng: place ուրուր: adv. Eng: where խաչնխաչ: noun.nom.acc.sg.def. Eng: cross կայր։կալ (կանգնել): verb.past.3per.sg. Eng: stand «Այդրայդ: pron.gen.sg. Eng: this եպիսկոպոսեպիսկոպոս: noun.nom.acc.sg. Eng: bishop նստէր,նստել: verb.past.3per.sg. Eng: sit ասէ,ասել: verb.pres.3per.sg. Eng: say լուսաւորլուսաւոր: adj.nom.acc.sg. Eng: luminous զգեստուզգեստ: noun.gen.dat.loc.ins.sg. Eng: dress եւեւ: conj. Eng: and ահաւորահաւոր: adj.nom.acc.sg. Eng: horrible կերպարանօք»։կերպարանք: noun.ins.pl. Eng: image Եւեւ: conj. Eng: and զտեղինտեղի: noun.acc.sg.def. Eng: place ցուցեալցուցանել: verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: show զգերեզմանին,գերեզման: noun.gen.dat.loc.sg.def. Eng: tomb եթէեթէ: conj. Eng: that, if այդրայդ: pron.gen.sg. Eng: this հրամայէրհրամայել: verb.past.3per.sg. Eng: order զիսես (ինքս): pron.acc.sg. Eng: I հարկանել։հարկանել: verb.inf.nom.acc.loc. Eng: strike Եւեւ: conj. Eng: and ընկալեալընդունել: verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: accept զառողջութիւնառողջութիւն: noun.acc.sg. Eng: health տանջանացն՝տանջանք: noun.gen.dat.abl.pl.def. Eng: torture գնայրգնալ: verb.past.3per.sg. Eng: go խաղաղութեամբ:խաղաղութիւն: noun.ins.sg. Eng: peace Եւեւ: conj. Eng: and բազումքբազում: adj.nom.pl. Eng: many իի: prep. Eng: in, at, to, from գիւղս,գիւղ: noun.acc.loc.pl./nom.acc.sg.poss1. Eng: village ասեն,ասել: verb.pres.3per.pl. Eng: say որոր: pron.nom.sg. Eng: who, which անորդիքանորդի: adj.nom.pl. Eng: childless լեալլինել: verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: be ենլինել: verb.pres.3per.pl. Eng: be եւեւ: conj. Eng: and եկեալգալ: verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: come ուխտեալուխտել: verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: vow եւեւ: conj. Eng: and հողհող: noun.nom.acc.loc.sg. Eng: earth առեալառնուլ: verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: take իի: prep. Eng: in, at, to, from տեղւոյս՝տեղի: noun.gen.dat.abl.sg.poss1. Eng: place որդեծնութեանորդեծնութիւն: noun.gen.dat.loc.sg. Eng: adoption զաւակիզաւակ: noun.gen.dat.loc.sg. Eng: child հասին.հասանել: verb.aor.3per.pl. Eng: arrive եւեւ: conj. Eng: and ամենայնամենայն: pron.nom.acc.sg. Eng: all ջերմոտքջերմոտ: adj.nom.pl. Eng: feverish եւեւ: conj. Eng: and ախտաժէտքախտաժէտ: adj.nom.pl. Eng: sick հողհող: noun.nom.acc.loc.sg. Eng: earth առեալ՝առնուլ: verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: take վաղվաղակիվաղվաղակի: adv. Eng: suddenly ընդունէինընդունել: verb.past.3per.pl. Eng: accept զառողջութիւնառողջութիւն: noun.acc.sg. Eng: health անձանցանձն: noun.gen.dat.abl.pl. Eng: person, soul, self իւրեանց։իւր: pron.gen.pl./pron.adj.nom.acc.sg. Eng: his/her Եւեւ: conj. Eng: and մինչմինչ: conj. Eng: while դեռդեռ: adv. Eng: still զայսայս (սա): pron.acc.sg. Eng: this ամենայնամենայն: pron.nom.acc.sg. Eng: all նշանագործութիւնսնշանագործութիւն: noun.acc.loc.pl. Eng: miracle working պատմէինպատմել: verb.past.3per.pl. Eng: tell առաջիառաջի: prep. Eng: before արքային,արքայ: noun.gen.dat.loc.sg.def. Eng: king լսելիլսելիք: verb.pot.nom.acc.loc.sg. Eng: sense of hearing լինէրլինել: verb.past.3per.sg. Eng: be նմա։նա: pron.dat.loc.sg. Eng: s/he, they

But again, even in this place, he saw that same bishop who ordered that he be punished even more severely. [The bishop told him]: “‘There will be no relief from these torments until you go to the very place whence you stole the goblet and confess.” The monk arose and took with him the price of the goblet. He left Jerusalem, traveled back to Amaras, entered the church, called the abbot and, in tears, began to confess his misdeeds. Greatly beseeching [the abbot for forgiveness], he paid him the price [of the goblet]. He pointed at the place where the cross stood and said: ‘That is where the bishop sat in radiant garments and with a frightful visage.’ And he showed them where the grave was, saying: ‘That is where he ordered me to dig.’ Cured of his torments, he went on his way in peace. They say that many folk in the village who are childless come there as a place of pilgrimage, take some soil from the spot, and afterwards become parents. Similarly people with fevers who took some of the soil were cured at once.” While all these miracles were being narrated to the king, there was another development.

ԳԼՈՒԽ ԻԴ. Իի: prep. Eng: in, at, to, from ՍՈՅՆսոյն: pron.nom.acc.sg. Eng: same ԽՈՐՀՈՒՐԴխորհուրդ: noun.nom.acc.loc.sg. Eng: thought, mystery ՏԵՍԻԼտեսիլ: noun.nom.acc.sg. Eng: vision ՄԻմի: num./part.neg. Eng: one/not ԵՒեւ: conj. Eng: and ԽՈՃԿՈՐԻԿԱՅ՝prop. ՊՈՌՆԿՈՐԴՒՈՅՆպոռնկորդի: noun.gen.dat.loc.sg.def. Eng: bastard ԵՍՎԱՂԵՆԱՅ՝prop. ԱՐՔԱՅԻՆարքայ: noun.gen.dat.loc.sg.def. Eng: king ԱՂՈՒԱՆԻՑ,prop. ՈՐոր: pron.nom.sg. Eng: who, which ԷՐլինել: verb.past.3per.sg. Eng: be ԿԱՐԳԵԱԼկարգել: verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: arrange ԿՈՂՄՆԱՊԱՀ.կողմնապահ: adj.nom.acc.sg. Eng: partisan ԵՒեւ: conj. Eng: and ՊԱՏՄԷպատմել: verb.pres.3per.sg. Eng: tell ԱՐՔԱՅԻ։արքայ: noun.gen.dat.loc.sg. Eng: king

CHAPTER XXIV. IN THE SAME ASSEMBLY XOCHKORIK, THE ILLEGITIMATE SON OF THE AGHUANIAN KING ESUAGHE’N, WHO HAD BEEN APPOINTED A GOVERNOR, NARRATES TO THE KING A VISION HE HAD.

Այրնայր: noun.nom.acc.sg.def. Eng: man, cave այնայն: pron.nom.acc.sg. Eng: that Խոճկորիկprop. անուն,անուն: noun.nom.acc.sg. Eng: name որումոր: pron.dat.loc.sg. Eng: who, which իի: prep. Eng: in, at, to, from Ցրիprop. երանելիներանել: verb.pot.nom.acc.loc.sg.def. Eng: happy Զաքարիասprop. եւեւ: conj. Eng: and Սուրբնսուրբ: adj.nom.acc.sg.def. Eng: holy Պանդալիոնprop. յայտնեցան,յայտնել: verb.aor.3per.pl.med. Eng: reveal իի: prep. Eng: in, at, to, from հասարակհասարակ: adj.nom.acc.sg. Eng: common աւուրօր: noun.gen.dat.loc.sg. Eng: day իի: prep. Eng: in, at, to, from քունքուն: noun.nom.acc.loc.sg. Eng: sleep կայրկալ (կանգնել): verb.past.3per.sg. Eng: stand եւեւ: conj. Eng: and տեսանէրտեսանել: verb.past.3per.sg. Eng: see իի: prep. Eng: in, at, to, from տեսլեանտեսիլ: noun.gen.dat.loc.sg. Eng: vision եօթնեօթն: num. Eng: seven այրայր (մարդ): noun.nom.acc.sg. Eng: man յեկեղեցւոջն՝եկեղեցի: noun.loc.sg.def. Eng: church սպիտակ,սպիտակ: adj.nom.acc.sg. Eng: white պճղնաւորպճղնաւոր: adj.nom.acc.sg. Eng: toga պարեգօտիւքպարեգօտ: noun.ins.pl. Eng: tunic եւեւ: conj. Eng: and խօսեալխօսել: verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: speak առնայր (մարդ): noun.gen.dat.sg. Eng: man ընդընդ: prep. Eng: with, during, for աբեղայսն՝աբեղայ: noun.acc.loc.pl.def. Eng: monk ասէ.ասել: verb.pres.3per.sg. Eng: say «Օրհնեալօրհնել: verb.pfv.nom.acc.sg. Eng: bless արք,այր (մարդ): noun.nom.pl. Eng: man յորժամյորժամ: conj. Eng: when դուքդուք: pron.nom.pl. Eng: you (pl) աստաստ: adv. Eng: here էք,լինել: verb.pres.2per.pl. Eng: be ընդէ՞րընդէր: part. Eng: why ոչոչ: part. Eng: not ցուցանէքցուցանել: verb.pres.2per.pl. Eng: show զտեղիտեղի: noun.acc.sg. Eng: place նշխարացնշխար: noun.gen.dat.abl.pl. Eng: remains Սրբոյնսուրբ: adj.gen.dat.abl.sg.def. Eng: holy Գրիգորիսի.prop. Զիզի: conj. Eng: that ոմանքոմն: pron.nom.pl. Eng: someone, a certain ասեն,ասել: verb.pres.3per.pl. Eng: say եթէեթէ: conj. Eng: that, if աստաստ: adv. Eng: here է,լինել: verb.pres.3per.sg. Eng: be եւեւ: conj. Eng: and ոմանքոմն: pron.nom.pl. Eng: someone, a certain եթէեթէ: conj. Eng: that, if անդ.անդ (այնտեղ): adv. Eng: there եւեւ: conj. Eng: and մեքմեք: pron.nom.pl. Eng: we յաշխատութեանաշխատութիւն: noun.gen.dat.loc.sg. Eng: work եւեւ: conj. Eng: and իի: prep. Eng: in, at, to, from բազումբազում: adj.nom.acc.sg. Eng: many հոգսհոգ: noun.acc.loc.pl./nom.acc.loc.sg.poss1. Eng: care եմք»։լինել: verb.pres.1per.pl. Eng: be Պատասխանիպատասխանի: noun.nom.acc.loc.sg. Eng: answer ետունտալ: verb.aor.3per.pl. Eng: give ամենեքեանամենեքեան: pron.nom.pl. Eng: all եւեւ: conj. Eng: and ասեն.ասել: verb.pres.3per.pl. Eng: say «Նշաննշան: noun.nom.acc.sg. Eng: sign ինչինչ (ի): pron.nom.acc.sg. Eng: what ո՞չոչ: part. Eng: not տեսեր».տեսանել: verb.aor.2per.sg. Eng: see նորանա: pron.gen.sg. Eng: s/he, they պատասխանեալ՝պատասխանել: verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: answer ոչ։ոչ: part. Eng: not Եւեւ: conj. Eng: and միմի: num. Eng: one յեօթանցնեօթն: num. Eng: seven առաջնորդեալառաջնորդել: verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: lead առննայր (մարդ): noun.gen.dat.sg.def. Eng: man եւեւ: conj. Eng: and ասէ.ասել: verb.pres.3per.sg. Eng: say «Եկեկ: verb.imp.sg. Eng: come զկնիզկնի: prep. Eng: after իմ,իմ: pron.gen.sg./pron.adj.nom.acc.sg. Eng: my եւեւ: conj. Eng: and ցուցիցցոյց: noun.gen.dat.abl.pl. Eng: show քեզդու: pron.acc.dat.sg. Eng: you (sg.) զնշանակեալնշանակել: verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: designate տեղին».տեղի: noun.nom.acc.def. Eng: place եւեւ: conj. Eng: and տարեալտանել: verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: take, carry իի: prep. Eng: in, at, to, from տեղին,տեղի: noun.nom.acc.loc.sg.def. Eng: place զորոր: pron.acc.sg. Eng: who, which ցուցեալնցուցանել: verb.pfv.nom.acc.sg.def. Eng: show էրլինել: verb.past.3per.sg. Eng: be յառաջեւառաջեւ: adv. Eng: before տեսանէի,տեսանել: verb.past.1per.sg. Eng: see զիզի: conj. Eng: that երկիրներկիր: noun.nom.acc.sg.def. Eng: earth, land պատառէրպատառել: verb.past.3per.sg. Eng: tear եւեւ: conj. Eng: and ընդընդ: prep. Eng: with, during, for պատառուածպատառումն: noun.nom.acc.sg. Eng: tearing ճրագճրագ: noun.nom.acc.sg. Eng: torch լուցեալլուցանել: verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: light էրլինել: verb.past.3per.sg. Eng: be եւեւ: conj. Eng: and երեւէր.երեւել: verb.past.3per.sg. Eng: appear եւեւ: conj. Eng: and բոցբոց: noun.nom.acc.loc.sg. Eng: flame ճրագինճրագ: noun.gen.dat.sg. Eng: torch յերկուսերկու: num. Eng: two բաժանեալբաժանել: verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: divide բուրէրբուրել: verb.past.3per.sg. Eng: smell իի: prep. Eng: in, at, to, from վեր։վեր: adv. Eng: up Եւեւ: conj. Eng: and ասէրասել: verb.past.3per.sg. Eng: say ցաբեղայն,աբեղայ: noun.acc.loc.pl.def. Eng: monk որոր: pron.nom.sg. Eng: who, which զնշանննշան: noun.acc.sg.def. Eng: sign ցուցանէր,ցուցանել: verb.past.3per.sg. Eng: show թէթէ: conj. Eng: that երթամ,երթալ: verb.pres.1per.sg. Eng: go պատմեմպատմել: verb.pres.1per.sg. Eng: tell արքայիարքայ: noun.gen.dat.loc.sg. Eng: king զնշանդ,նշան: noun.acc.sg.poss2. Eng: sign զորոր: pron.acc.sg. Eng: who, which ցուցերցուցանել: verb.aor.2per.sg. Eng: show ինձ։ես (ինքս): pron.dat.sg. Eng: I Եւեւ: conj. Eng: and նանա: pron.acc.sg. Eng: s/he, they ասէ.ասել: verb.pres.3per.sg. Eng: say «Ե՛րթերթալ: verb.imp.sg. Eng: sign եւեւ: conj. Eng: and պատմեա՛»։պատմել: verb.imp.sg. Eng: tell Եւեւ: conj. Eng: and գայրգալ: verb.past.3per.sg. Eng: come այրնայր: noun.nom.acc.sg.def. Eng: man, cave առառ: prep. Eng: toward, nearby արքունիսնարքունի: adj.acc.loc.pl.def. Eng: kingdom, court եւեւ: conj. Eng: and թուէր,թուել: verb.past.3per.sg. Eng: number եթէեթէ: conj. Eng: that, if արքայարքայ: noun.nom.acc.sg. Eng: king իի: prep. Eng: in, at, to, from քունքուն: noun.nom.acc.loc.sg. Eng: sleep իցէ,լինել: verb.cond.3per.sg. Eng: be եւեւ: conj. Eng: and ինքնինքն: pron.nom.acc.sg. Eng: he, she, self չիշխէրչ: not; իշխել: verb.past.3per.sg. Eng: rule զարթուցանել։զարթուցանել: verb.inf.nom.acc.loc. Eng: awaken

The man named Xochkorik, to whom the venerable Zacharias and the blessed Pantaleon appeared in Ts’r’i, fell asleep at midday. In a vision he saw seven men in the church all dressed in splendid white robes. [Xochkorik] spoke with these monks, saying: “Blessed men, while you are here why not disclose to us the place where the relics of Saint Grigoris rest? Some say they are here and others there, and we are worried and unhappy over it.” They all replied: “Did you ever see a miracle?” [Xochkorik] said that he had not. Then one of the seven went in front of him saying: “Follow me and I shall show you the place you speak of,” and led him to the aforementioned spot. [Xochkorik] said: “I saw the earth split apart and a torch light was shining through the crack. This light divided into two parts and fragrance wafted up.” To the monk who had shown him this sign he said: “I will go now and tell the king what you have shown me.” The monk responded: “Go and tell him.” [Xochkorik] approached the court where it happened that the king was asleep and he dared not rouse him.

Եւեւ: conj. Eng: and անդրէնանդրէն: adv. Eng: there դարձեալդարձեալ: adv. Eng: again առառ: prep. Eng: toward, nearby այրն,այր: noun.nom.acc.sg.def. Eng: man, cave ասէ.ասել: verb.pres.3per.sg. Eng: say «Արքայարքայ: noun.nom.acc.sg. Eng: king իի: prep. Eng: in, at, to, from քունքուն: noun.nom.acc.loc.sg. Eng: sleep էր,լինել: verb.past.3per.sg. Eng: be եւեւ: conj. Eng: and ոչոչ: part. Eng: not իշխեցիիշխել: verb.aor.1per.sg. Eng: rule զարթուցանել»։զարթուցանել: verb.inf.nom.acc.loc. Eng: awaken Մինչեւմինչեւ: conj. Eng: until անդրէնանդրէն: adv. Eng: there դառնայրդառնալ: verb.past.3per.sg. Eng: turn այրն,այր: noun.nom.acc.sg.def. Eng: man, cave երկիրներկիր: noun.nom.acc.sg.def. Eng: earth, land նոյննոյն: pron.acc.sg. Eng: same պատառեալպատառել: verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: tear կայր,կալ (կանգնել): verb.past.3per.sg. Eng: stand եւեւ: conj. Eng: and ճրագնճրագ: noun.nom.acc.sg.def. Eng: torch լուցեալ,լուցանել: verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: light եւեւ: conj. Eng: and աբեղայնաբեղայ: noun.nom.acc.sg.def. Eng: monk առընթերառընթեր: adj.nom.acc.sg. Eng: near կայրկալ (կանգնել): verb.past.3per.sg. Eng: stand իի: prep. Eng: in, at, to, from տեղւոջն։տեղի: noun.loc.sg.def. Eng: place Եւեւ: conj. Eng: and ասէրասել: verb.past.3per.sg. Eng: say աբեղայնաբեղայ: noun.nom.acc.sg.def. Eng: monk ցայրն.այր (մարդ): noun.acc.sg.def. Eng: man «Յորժամյորժամ: conj. Eng: when զարթնուզարթնուլ: verb.pres.3per.sg. Eng: awaken արքայն,արքայ: noun.nom.acc.sg.def. Eng: king զորոր: pron.acc.sg. Eng: who, which տեսերդ,տեսանել: verb.aor.2per.sg. Eng: see պատմեսջի՛րպատմել: verb.imp.sg. Eng: tell նմա»։նա: pron.dat.sg. Eng: s/he, they Եւեւ: conj. Eng: and կամեցաւկամել: verb.aor.3per.sg.med. Eng: want ոտամբնոտն: noun.ins.sg.def. Eng: foot զպատառուածնպատառուած: noun.nom.acc.sg.def. Eng: tear ծածկելծածկել: verb.inf.nom.acc.loc. Eng: cover եւեւ: conj. Eng: and զլոյսնլոյս: noun.acc.sg.def. Eng: light արգելուլ։արգելուլ: verb.inf.nom.acc.loc. Eng: prohibit Եւեւ: conj. Eng: and Խոճկորիկայprop. բուռնբուռն: noun.nom.acc.sg. Eng: handful, fist հարեալհարկանել: verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: strike արգելոյր,արգելուլ: verb.past.3per.sg. Eng: prohibit եթէ՝եթէ: conj. Eng: that, if մի՛մի: part.neg. Eng: not առներառնել: verb.imp.sg.neg. Eng: make զայդ,այդ: pron.acc.sg. Eng: this մինչեւմինչեւ: conj. Eng: until արքայնարքայ: noun.nom.acc.sg.def. Eng: king եւսեւս: adv. Eng: again տեսցէ։տեսանել: verb.sbjv.3per.sg. Eng: see Եւեւ: conj. Eng: and նորանա: pron.gen.sg. Eng: s/he, they չառեալչ: not; առնուլ: verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: take եւսեւս: adv. Eng: again յանձն՝անձն: noun.acc.sg. Eng: person, soul, self ոտամբոտն: noun.ins.sg. Eng: foot հարեալհարկանել: verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: strike զտեղին՝տեղի: noun.acc.sg.def. Eng: place անյայտանյայտ: adj.nom.acc.sg. Eng: unrevealed արարեալառնել: verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: make զպատառուածն,պատառուած: noun.nom.acc.sg.def. Eng: tear ասէ.ասել: verb.pres.3per.sg. Eng: say «Արքայարքայ: noun.nom.acc.sg. Eng: king յորժամյորժամ: conj. Eng: when զարթիցէ,զարթնուլ: verb.cond.3per.sg. Eng: wake պատմեսջի՛րպատմել: verb.imp.sg. Eng: tell զնշանդ,նշան: noun.acc.sg.poss2. Eng: sign զորոր: pron.acc.sg. Eng: who, which տեսերդ»։տեսանել: verb.aor.2per.sg.poss2. Eng: see Եւեւ: conj. Eng: and զարթուցեալզարթուցանել: verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: awaken իի: prep. Eng: in, at, to, from քնոյ՝քուն: noun.gen.dat.abl.sg. Eng: sleep եկնգալ: verb.aor.3per.sg. Eng: come պատմեացպատմել: verb.aor.3per.sg./imp.sg.med. Eng: tell զայսայս (սա): pron.acc.sg. Eng: this ամենայնամենայն: pron.nom.acc.sg. Eng: all արքայի։արքայ: noun.gen.dat.loc.sg. Eng: king Եւեւ: conj. Eng: and ցայգնայգ: noun.nom.acc.def. Eng: dawn բոլորբոլոր: adj.nom.acc.sg. Eng: every ամենայնամենայն: pron.nom.acc.sg. Eng: all բազմութիւնբազմութիւն: noun.nom.acc.sg. Eng: multitude ժողովելոցնժողովել: verb.des.def./pfv.gen.dat.abl.pl.def. Eng: meet անդադարանդադար: adj.nom.acc.sg. Eng: endless խնդրուածսխնդրուած: noun.acc.loc.pl./nom.acc.loc.sg.poss1. Eng: request եւեւ: conj. Eng: and պաղատանսպաղատանք: noun.acc.loc.pl. Eng: entreaty մատուցանէինմատուցանել: verb.past.3per.pl. Eng: offer առառ: prep. Eng: toward, nearby Աստուած՝աստուած: noun.nom.acc.loc.sg. Eng: God տուողինտալ: verb.prpt.gen.dat.sg.def. Eng: give ամենայնամենայն: pron.nom.acc.sg. Eng: all բարութեանցն։բարութիւն: noun.gen.dat.abl.pl.def. Eng: goodness Իսկիսկ: conj./noun.nom.acc.sg./adv./adj. Eng: but, and իի: prep. Eng: in, at, to, from վաղիւվաղիւ: noun.nom.acc.sg. Eng: soon անդրանդր: adv. Eng: there յորժամյորժամ: conj. Eng: when զառաւօտունառաւօտ: noun.loc.sg.def. Eng: morning կատարէինկատարել: verb.past.3per.pl. Eng: complete, carry out զպաշտօն՝պաշտօն: noun.acc.sg. Eng: office եկեալգալ: verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: come միաբանութեամբմիաբանութիւն: noun.ins.sg. Eng: brotherhood ամենեքեանամենեքեան: pron.nom.pl. Eng: all իի: prep. Eng: in, at, to, from տեղիտեղի: noun.nom.acc.loc.sg. Eng: place նշանաւորնշանաւոր: adj.nom.acc.sg. Eng: significant խաչին.խաչ: noun.gen.dat.loc.sg.def. Eng: cross եւեւ: conj. Eng: and զխորաննխորան: noun.acc.sg.def. Eng: altar, tabernacle արքունիարքունի: adj.nom.acc.sg. Eng: kingdom, court իի: prep. Eng: in, at, to, from վերայվերայ: post. Eng: on տեղւոյնտեղի: noun.gen.dat.abl.sg.def. Eng: place հարեալ.հարկանել: verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: strike Եւեւ: conj. Eng: and շուրջշուրջ: adv./post. Eng: around զխորանաւնխորան: noun.ins.sg. Eng: altar, tabernacle բէժբէժ: noun.nom.acc.sg. Eng: flap ածեալածել: verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: drive բացագոյն,բացագոյն: adj.nom.acc.sg. Eng: open եւեւ: conj. Eng: and արտաքոյարտաքոյ: post. Eng: outside բեժինբէժ: noun.gen.dat.loc.sg.def. Eng: flap ամենայնամենայն: pron.nom.acc.sg. Eng: all ժողովժողով: noun.nom.acc.loc.sg. Eng: meeting եպիսկոպոսացն՝եպիսկոպոս: noun.gen.dat.abl.pl.def. Eng: bishop դասքդաս: noun.nom.pl. Eng: lesson, rank դասքդաս: noun.nom.pl. Eng: lesson, rank իւրաքանչիւրիւրաքանչիւր: noun.nom.acc.loc.sg. Eng: each աշակերտօքաշակերտ: noun.ins.pl. Eng: disciple շուրջշուրջ: adv./post. Eng: around կացեալկալ (կանգնել): verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: stand զբեժովն,բէժ: noun.ins.sg.def. Eng: flap սարկաւագապետացն՝սարկաւագապետ: noun.gen.dat.abl.pl.def. Eng: head deacon խաչխաչ: noun.nom.acc.sg. Eng: cross իի: prep. Eng: in, at, to, from ձեռս,ձեռն: noun.acc.loc.pl. Eng: hand եւեւ: conj. Eng: and երիցանցն՝երէց: noun.gen.dat.abl.pl.def. Eng: elder աւետարանսաւետարան: noun.acc.loc.pl./nom.acc.sg.poss1. Eng: gospel իի: prep. Eng: in, at, to, from գիրկս,գիրկ: noun.acc.loc.pl./nom.acc.sg.poss1. Eng: embrace եւեւ: conj. Eng: and պաշտօնէիցն՝պաշտօնեայ: noun.gen.dat.abl.pl.def. Eng: official բուրվառբուրվառ: noun.nom.acc.sg. Eng: censer իի: prep. Eng: in, at, to, from ձեռսձեռն: noun.acc.loc.pl. Eng: hand զանազանութեանզանազանութիւն: noun.gen.dat.loc.sg. Eng: variety խունկսխունկ: noun.acc.loc.pl./nom.acc.loc.sg.poss1. Eng: incense ծխել.ծխել: verb.inf.nom.acc.loc. Eng: smoke եւեւ: conj. Eng: and միաբանութեամբմիաբանութիւն: noun.ins.sg. Eng: brotherhood բարբառելոյն,բարբառել: verb.inf.gen.dat.abl.sg.def. Eng: cry սաղմոսելոյնսաղմոսել: verb.inf.gen.dat.abl.sg.def. Eng: sing psalms եւեւ: conj. Eng: and բարեբանելոյնբարեբանել: verb.inf.gen.dat.abl.sg.def. Eng: praise զանճառելիանճառելի: adj.acc.sg. Eng: ineffable երրորդութիւնն՝երրորդութիւն: noun.nom.acc.sg.def. Eng: trinity հնչէրհնչել: verb.past.3per.sg. Eng: ring երկիրն։երկիր: noun.nom.acc.sg.def. Eng: earth, land

[Xochkorik] returned to that man and said: “The king sleeps and I do not dare rouse him.” Now the earth was still split apart as it had been and the torch light was still glowing and the monk was standing by. The latter said: “When the king wakes up, tell him what you have seen.” [The monk] also wanted to cover up the crack with his foot and extinguish the lamp, but Xochkorik thrust out his hand to prevent this, [saying]: “Do not do this until the king has seen it.” But the monk would not agree and, kicking the ground with his foot, he made the crack disappear. Then he said: “When the king awakes, tell him what you have seen.” Now that man awoke and went and told everything to the king. Then the entire assembled multitude prayed ceaselessly to God, the bestower of all good things. The following day when the morning services were being performed everyone assembled at the site of the miraculous cross. A royal tent was pitched over the spot and a screen was placed around the tent at some distance. Beyond this enclosure stood the assembly of bishops and their students, the deacons cross in hand, priests carrying the Gospel, and servitors with censers wafting various fragrant incenses. The earth resounded with the singing in unison of psalms and hymns of praise to the ineffable Trinity.

Իսկիսկ: conj./noun.nom.acc.sg./adv./adj. Eng: but, and առաքինասէրառաքինասէր: adj.nom.acc.sg. Eng: virtue-loving թագաւորնթագաւոր: noun.nom.acc.sg.def. Eng: king հոլանեալհոլանել: verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: open, manifest եւեւ: conj. Eng: and բահբահ: noun.nom.acc.sg. Eng: shovel իի: prep. Eng: in, at, to, from ձեռնձեռն: noun.nom.acc.sg. Eng: hand առեալ՝առնուլ: verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: take քաջաբարքաջաբար: adv. Eng: bravely առնէրառնել: verb.past.3per.sg. Eng: make զբրածն։բրել: verb.res.acc.sg.def. Eng: dig Եւեւ: conj. Eng: and բարեսէրբարեսէր: adj.nom.acc.sg. Eng: loving good եւեւ: conj. Eng: and յոյժյոյժ: adv. Eng: much հաւատացեալհաւատալ: verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: believe թագուհինթագուհի: noun.nom.acc.sg.def. Eng: queen զխինձխինձ: noun.acc.sg. Eng: crevice մատուցեալմատուցանել: verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: offer թագաւորականթագաւորական: adj.nom.acc.sg. Eng: royal զգեստու՝զգեստ: noun.gen.dat.loc.ins.sg. Eng: dress իի: prep. Eng: in, at, to, from հողոյնհող: noun.gen.dat.abl.sg.def. Eng: earth կրէրկրել: verb.past.3per.sg. Eng: bear փութապէս։փութապէս: adv. Eng: rushed Յայնժամյայնժամ: adv. Eng: then եպիսկոպոսունք,եպիսկոպոս: noun.nom.pl. Eng: bishop եւեւ: conj. Eng: and երիցունք,երէց: noun.nom.pl. Eng: elder եւեւ: conj. Eng: and նախարարք,նախարար: noun.nom.pl. Eng: noble եւեւ: conj. Eng: and կանայքկին: noun.nom.pl. Eng: woman նախարարացն՝նախարար: noun.gen.dat.abl.pl.def. Eng: noble իւրաքանչիւրիւրաքանչիւր: noun.nom.acc.loc.sg. Eng: each զգեստուքզգեստ: noun.ins.pl. Eng: dress մեծաւմեծ: adj.ins.sg. Eng: great փափագանօքփափագանք: noun.ins.pl. Eng: wish կրէինկրել: verb.past.3per.pl. Eng: bear իի: prep. Eng: in, at, to, from դուրսդուռն: noun.acc.loc.pl. Eng: door զհողհող: noun.acc.sg. Eng: earth բրածին.բրել: verb.res.gen.dat.loc.def. Eng: dig բայցբայց: conj. Eng: but սխալեալսխալել: verb.pfv.nom.acc.sg. Eng: err առառ: prep. Eng: toward, nearby կողմամբնկողմն: noun.ins.sg.def. Eng: side առնէինառնել: verb.past.3per.pl. Eng: make զբրածն.բրել: verb.res.acc.sg.def. Eng: dig իսկիսկ: conj./noun.nom.acc.sg./adv./adj. Eng: but, and երանելւոյներանել: verb.pot.gen.dat.abl.sg.def. Eng: happy նշխարքննշխար: noun.nom.pl.def. Eng: remains յարեւելսարեւելք: noun.acc.loc.pl. Eng: east կոյսկոյս (անարատ): noun.nom.acc.sg. Eng: virgin, celibate մնայր։մնալ: verb.past.3per.sg. Eng: stay

The virtuous king removed some garments, took the spade in hand, and began to dig boldly. The benevolent and very believing queen descended into the pit in her royal robes and hauled soil away zealously. The bishops, priests, lords and the lords’ wives all dressed in their finery took the earth outside with great diligence. Now it happened that they mistakenly began to dig on the wrong side, while the venerable relics lay to their east.

Յայնժամյայնժամ: adv. Eng: then յոյժյոյժ: adv. Eng: much տրտմութիւնտրտմութիւն: noun.nom.acc.sg. Eng: sadness կալաւունել: verb.aor.3per.sg.med. Eng: have, take զթագաւորնթագաւոր: noun.acc.sg.def. Eng: king եւեւ: conj. Eng: and զամենայնամենայն: pron.acc.sg. Eng: all ժողովսժողով: noun.acc.loc.pl./nom.acc.sg.poss1. Eng: meeting բանակին,բանակ: noun.gen.dat.loc.sg.def. Eng: army մինչեւմինչեւ: conj. Eng: until նստէրնստել: verb.past.3per.sg. Eng: sit ստրջացեալստրջանալ: verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: regret թագաւորնթագաւոր: noun.nom.acc.sg.def. Eng: king իի: prep. Eng: in, at, to, from մեծագոյնմեծագոյն: adj.nom.acc.sg. Eng: great հոգս.հոգ: noun.acc.loc.pl./nom.acc.loc.sg.poss1. Eng: care եւեւ: conj. Eng: and ապաապա: adv. Eng: then քաջալերեալքաջալերել: verb.pfv.nom.acc.sg. Eng: encourage արքայինարքայ: noun.gen.dat.loc.sg.def. Eng: king ճշմարիտճշմարիտ: adj.nom.acc.sg. Eng: true հաւատով՝հաւատք: noun.ins.sg. Eng: belief ասէր.ասել: verb.past.3per.sg. Eng: say «Անսխալանսխալ: adj.nom.acc.sg. Eng: unerring լինիլինել: verb.pres.3per.sg.med. Eng: be բանբան: noun.nom.acc.sg. Eng: word ամենակեցոյցնամենակեցոյց: adj.nom.acc.sg. Eng: life-giver of all Աստուծոյ՝աստուած: noun.gen.dat.abl.sg. Eng: God երկուցերկու: num. Eng: two եւեւ: conj. Eng: and երիցերեք: num. Eng: three ժողովելոցժողովել: verb.des./pfv.gen.dat.abl.pl. Eng: meet յանունանուն: noun.acc.sg. Eng: name կենարարինկենարար: adj.gen.dat.loc.sg.def. Eng: life-giver վաղվաղակիվաղվաղակի: adv. Eng: suddenly գտանելգտանել: verb.inf.nom.acc.loc. Eng: find զխնդիրխնդիր: noun.acc.sg. Eng: request բարւոյն։բարի: adj.gen.dat.abl.sg.def. Eng: good Իսկիսկ: conj./noun.nom.acc.sg./adv./adj. Eng: but, and այսչափայսչափ: adv. Eng: this much բազմութիւնբազմութիւն: noun.nom.acc.sg. Eng: multitude ժողովելոցսժողովել: verb.des./inf./pfv.gen.dat.abl.pl.poss1. Eng: meet յամենասուրբամենասուրբ: adj.acc.sg. Eng: most holy անունանուն: noun.nom.acc.sg. Eng: name բոլորեցունբոլորեքին: pron.gen.dat.abl.pl. Eng: all Աստուծոյ՝աստուած: noun.gen.dat.abl.sg. Eng: God հաստատեալհաստատել: verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: establish գիտեմ,գիտել: verb.pres.1per.sg. Eng: know զիզի: conj. Eng: that ոչոչ: part. Eng: not անփոյթանփոյթ: adj.nom.acc.sg. Eng: careless արարեալառնել: verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: make մերժեսցէմերժել: verb.sbjv.3per.sg. Eng: deny զմեզմեք: pron.acc.pl. Eng: we ամօթով։ամօթ: noun.ins.sg. Eng: shame Եւեւ: conj. Eng: and հրամայեալհրամայել: verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: order այնուհետեւայնուհետեւ: adv. Eng: then զՍուրբսուրբ: adj.acc.sg. Eng: holy Զաքարիաprop. եւեւ: conj. Eng: and զամենասուրբնամենասուրբ: adj. Eng: all-holy Պանդալիոն,prop. զմեծմեծ: adj.acc.sg. Eng: great եւեւ: conj. Eng: and զյոյժյոյժ: adv. Eng: much հռչակելինհռչակել: verb.pot.nom.acc.loc.sg.def. Eng: proclaim Գրիգորիոսprop. եւեւ: conj. Eng: and զՀռիփսիմեայprop. Գայիանեաւprop. հանդերձհանդերձ: post. Eng: together բերելբերել: verb.inf.nom.acc.loc. Eng: bring եւեւ: conj. Eng: and դնելդնել: verb.inf.nom.acc.loc. Eng: put առաջիառաջի: prep. Eng: before բրածին։բրել: verb.res.gen.dat.loc.def. Eng: dig Վաղվաղակիվաղվաղակի: adv. Eng: suddenly առեալառնուլ: verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: take առնայր (մարդ): noun.gen.dat.sg. Eng: man միոյմի (մէկ): num. Eng: one զբահն՝բահ: noun.acc.sg.def. Eng: shovel թողոյրթողուլ: verb.past.3per.sg. Eng: forgive, permit զառաջիառաջի: prep. Eng: before բրածինբրել: verb.res.gen.dat.loc.def. Eng: dig եւեւ: conj. Eng: and սկսանէրսկսանել: verb.past.3per.sg. Eng: begin զկողմանէկողմն: noun.abl.sg. Eng: side յարեւելսարեւելք: noun.acc.loc.pl. Eng: east դիմաւ.դէմ: noun.ins.sg. Eng: face Եւեւ: conj. Eng: and պատահէրպատահել: verb.past.3per.sg. Eng: happen ամենասուրբամենասուրբ: adj.nom.acc.sg. Eng: most holy գերեզմանինգերեզման: noun.gen.dat.loc.sg.def. Eng: tomb երանելւոյն.երանել: verb.pot.gen.dat.abl.sg.def. Eng: happy Յոյժյոյժ: adv. Eng: much խնդալիցխնդալից: adj.nom.acc.sg. Eng: merry եղեալլինել: verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: be թագաւորնթագաւոր: noun.nom.acc.sg.def. Eng: king եւեւ: conj. Eng: and ամենեքեան,ամենեքեան: pron.nom.pl. Eng: all որոր: pron.nom.sg. Eng: who, which էինլինել: verb.past.3per.pl. Eng: be իի: prep. Eng: in, at, to, from խորանին։խորան: noun.gen.dat.loc.sg.def. Eng: altar, tabernacle

Great sorrow descended upon the king and the entire entourage and the unhappy king sat there grieving. Then, encouraged by true faith, the king declared: “The word of the living God is unerring. To two or three [folk] who gather together in the name of the Savior a request for a good thing is granted at once. Behold, such an assembly is now gathered in the most holy name of the God of all. I know for certain that He will heed us and not reject us to depart in shame.” Then [the king] commanded that [the relics of] the blessed Zacharias, the most holy Pantaleon, the great and renowned Gregory with Hr’ip’sime’ and Gayane’ be brought and placed by the digging. At this point a man suddenly took his shovel and began to dig to the east of the spot he had just abandoned.And the most blessed grave of the venerable man was revealed.The king and those inside the tent were overwhelmed with joy.

Եւեւ: conj. Eng: and ազդումնազդումն: noun.nom.acc.sg. Eng: effect լինէրլինել: verb.past.3per.sg. Eng: be բազմութեանբազմութիւն: noun.gen.dat.loc.sg. Eng: multitude ժողովոյնժողով: noun.gen.dat.abl.sg.def. Eng: meeting գիւտգիւտ: noun.nom.acc.sg. Eng: discovery նշխարացնշխար: noun.gen.dat.abl.pl. Eng: remains սրբոյն.սուրբ: adj.gen.dat.abl.sg.def. Eng: holy եւեւ: conj. Eng: and դիմեալդիմել: verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: apply ամենայնամենայն: pron.nom.acc.sg. Eng: all բազմութիւննբազմութիւն: noun.nom.acc.sg.def. Eng: multitude իի: prep. Eng: in, at, to, from նշխարսնշխար: noun.acc.loc.pl./nom.acc.sg.poss1. Eng: remains սրբոյն՝սուրբ: adj.gen.dat.abl.sg.def. Eng: holy առառ: prep. Eng: toward, nearby ոտսոտն: noun.acc.loc.pl. Eng: foot կամէինկամել: verb.past.3per.pl. Eng: want հարկանելհարկանել: verb.inf.nom.acc.loc. Eng: strike զբէժնբէժ: noun.acc.sg.def. Eng: flap եւեւ: conj. Eng: and զխորանն,խորան: noun.acc.sg.def. Eng: altar, tabernacle մինչեւմինչեւ: conj. Eng: until արտաքսարտաքս: adv. Eng: exile ելանելելանել: verb.inf.nom.acc.loc. Eng: go out թագաւորինթագաւոր: noun.gen.dat.loc.sg.def. Eng: king եւեւ: conj. Eng: and հազիւհազիւ: adv. Eng: hardly ուրեմնուրեմն: conj. Eng: thus դադարեցուցանելդադարեցուցանել: verb.inf.nom.acc.loc. Eng: pause զդիմեալսն։դիմել: verb.pfv.nom.acc.loc.pl.def. Eng: apply Իսկիսկ: conj./noun.nom.acc.sg./adv./adj. Eng: but, and իի: prep. Eng: in, at, to, from բանալբանալ: verb.inf.nom.acc.loc. Eng: open գերեզմանինգերեզման: noun.gen.dat.loc.sg.def. Eng: tomb եւեւ: conj. Eng: and յերեւելերեւել: verb.inf.acc.loc.sg. Eng: appear նշխարացն՝նշխար: noun.gen.dat.abl.pl.def. Eng: remains անընդելականանընդելական: adj.nom.acc.sg. Eng: untamed իմնիմն: pron.nom.sg. Eng: a certain բուրելբուրել: verb.inf.nom.acc.loc. Eng: smell հոտհոտ: noun.nom.acc.loc.sg. Eng: smell անուշից,անոյշ (հոտ): adj.gen.dat.abl.pl. Eng: sweet մինչեւմինչեւ: conj. Eng: until ամենեքեանամենեքեան: pron.nom.pl. Eng: all իի: prep. Eng: in, at, to, from թմրութիւնթմրութիւն: noun.nom.acc.sg. Eng: numbness, stupor լեալլինել: verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: be ժամսժամ: noun.acc.loc.pl./nom.acc.sg.poss1. Eng: hour բազումս՝բազում: adj.acc.loc.pl./nom.acc.sg.poss1. Eng: many ծածկելովծածկել: verb.inf.ins./pfv.ins.sg. Eng: cover զյոլովիցնյոլով: noun.gen.dat.abl.pl. Eng: much խնկարկութեանցնխնկարկութիւն: noun.gen.dat.abl.pl.def. Eng: censing հոտ։հոտ: noun.nom.acc.loc.sg. Eng: smell Ընդընդ: prep. Eng: with, during, for որոր: pron.nom.sg. Eng: who, which յոյժյոյժ: adv. Eng: much հիացեալհիանալ: verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: admire արքայարքայ: noun.nom.acc.sg. Eng: king եւեւ: conj. Eng: and ամենայնամենայն: pron.nom.acc.sg. Eng: all որոր: pron.nom.sg. Eng: who, which ընդընդ: prep. Eng: with, during, for նմանա: pron.dat.loc.sg. Eng: s/he, they միաբանմիաբան: adj.nom.acc.sg. Eng: accord, unite տայինտալ: verb.past.3per.pl. Eng: give փառսփառք: noun.acc.loc.pl. Eng: glory տուողինտալ: verb.prpt.gen.dat.sg.def. Eng: give այնպիսիայնպիսի: adj.nom.acc.sg. Eng: such ահաւորահաւոր: adj.nom.acc.sg. Eng: horrible բարեաց։բարի: adj.gen.dat.abl.pl. Eng: good

The multitude of those assembled were informed about the discovery of the Saint’s relics and the entire crowd surged toward the relics and almost trampled the screen and the tent. However, at that point the king emerged and was able to restrain them, but just barely. Now when the grave had been opened and the relics were uncovered, a sweet fragrance came forth which covered all of them with the scent of many different incenses and numbed them for many hours. The king and everyone with him were astonished and in unison they praised the one who accomplished such amazing things.

Ապաապա: conj./adv./noun. Eng: then նստէրնստել: verb.past.3per.sg. Eng: sit առառ: prep. Eng: toward, nearby գերեզմանիգերեզման: noun.gen.dat.loc.sg. Eng: tomb սրբոյնսուրբ: adj.gen.dat.abl.sg.def. Eng: holy թագաւորնթագաւոր: noun.nom.acc.sg.def. Eng: king իի: prep. Eng: in, at, to, from վերայվերայ: post. Eng: on երկրիերկիր: noun.gen.dat.loc.sg. Eng: earth, land եւեւ: conj. Eng: and իի: prep. Eng: in, at, to, from զանազանզանազան: adj.nom.acc.sg. Eng: various պատուեալպատուել: verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: honor սպասուցսպաս: noun.gen.dat.abl.pl. Eng: vessel արքունիարքունի: adj.nom.acc.sg. Eng: kingdom, court հրամայէրհրամայել: verb.past.3per.sg. Eng: order բերել.բերել: verb.inf.nom.acc.loc. Eng: bring եւեւ: conj. Eng: and եդեալդնել: verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: put սապատսապատ: noun.nom.acc.sg. Eng: trunk իի: prep. Eng: in, at, to, from վերայվերայ: post. Eng: on ինքեանինքն: pron.gen.dat.loc.sg. Eng: he, she, self ծնկացն՝ծունկ: noun.gen.dat.abl.pl. Eng: knee յոյժյոյժ: adv. Eng: much երկիւղիւերկիւղ: noun.ins.sg. Eng: fear սպասէր։սպասել: verb.past.3per.sg. Eng: wait Եւեւ: conj. Eng: and երիցունքներէց: noun.nom.pl.def. Eng: elder հանելովհանել: verb.inf.ins./pfv.ins.sg. Eng: take out, bring forth զնշխարս՝նշխար: noun.acc.pl./acc.sg.poss1. Eng: remains հաւաքէինհաւաքել: verb.past.3per.pl. Eng: collect իի: prep. Eng: in, at, to, from վերվեր: adv. Eng: up իի: prep. Eng: in, at, to, from սապատն,սապատ: noun.nom.acc.sg. Eng: trunk զորոր: pron.acc.sg. Eng: who, which թագաւորնթագաւոր: noun.nom.acc.sg.def. Eng: king ունէրունել: verb.past.3per.sg. Eng: have, take իի: prep. Eng: in, at, to, from գիրկսգիրկ: noun.acc.loc.pl./nom.acc.sg.poss1. Eng: embrace իւր։իւր: pron.gen.sg./pron.adj.nom.acc.sg. Eng: his/her Եւեւ: conj. Eng: and գտեալգտանել: verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: find շիշսշիշ: noun.acc.loc.pl. Eng: bottle երկուսերկու: num. Eng: two ապակիսապակի: noun.acc.loc.pl. Eng: glass առառ: prep. Eng: toward, nearby նոյննոյն: pron.acc.sg. Eng: same նշխարացն.նշխար: noun.gen.dat.abl.pl.def. Eng: remains իի: prep. Eng: in, at, to, from միումմի (մէկ): num. Eng: one կայրկալ (կանգնել): verb.past.3per.sg. Eng: stand յարենէարիւն: noun.abl.sg. Eng: blood Զաքարիայprop. եւեւ: conj. Eng: and իի: prep. Eng: in, at, to, from միումմի: num.dat.loc.sg. Eng: one իի: prep. Eng: in, at, to, from նշխարացնշխար: noun.gen.dat.abl.pl. Eng: remains սրբոյնսուրբ: adj.gen.dat.abl.sg.def. Eng: holy Պանդալիոնի։prop. Եւեւ: conj. Eng: and առեալառնուլ: verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: take զամեննամէն (բոլոր): adj.acc.sg.def. Eng: all իի: prep. Eng: in, at, to, from դուրս՝դուռն: noun.acc.loc.pl. Eng: door ողջունէինողջունել: verb.past.3per.pl. Eng: greet ամենայնամենայն: pron.nom.acc.sg. Eng: all բազմութիւննբազմութիւն: noun.nom.acc.sg.def. Eng: multitude մինչեւմինչեւ: conj. Eng: until ցերեկոյ.ցերեկ: noun.gen.dat.abl.sg. Eng: daytime եւեւ: conj. Eng: and կնքեալկնքել: verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: seal արքունիարքունի: adj.nom.acc.sg. Eng: kingdom, court մատանեաւն՝մատանի: noun.ins.sg.def. Eng: ring հրամայէրհրամայել: verb.past.3per.sg. Eng: order մեծաւմեծ: adj.ins.sg. Eng: great զգուշութեամբզգուշութիւն: noun.ins.sg. Eng: caution պահելպահել: verb.inf.nom.acc.loc. Eng: keep մինչեւմինչեւ: conj. Eng: until ցառաւօտն։առաւօտ: noun.acc.sg.def. Eng: morning Եւեւ: conj. Eng: and գտանէինգտանել: verb.past.3per.pl. Eng: find ապակիապակի: noun.nom.acc.sg. Eng: glass միմի: num. Eng: one իի: prep. Eng: in, at, to, from գերեզմանինգերեզման: noun.gen.dat.loc.sg.def. Eng: tomb նորիննոյն: pron.gen.sg. Eng: same Գրիգորիսիprop. ըմպելի,ըմպելի: adj.nom.acc.loc.sg. Eng: drink զորոր: pron.acc.sg. Eng: who, which առեալառնուլ: verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: take գոհանայրգոհանալ: verb.past.3per.sg. Eng: satisfy արքայնարքայ: noun.nom.acc.sg.def. Eng: king զԱստուծոյաստուած: noun.abl.sg. Eng: God ամենակալէ՝ամենակալ: adj.abl.sg. Eng: almighty բարեացբարի: adj.gen.dat.abl.pl. Eng: good տուեցելումնտուեցելումն: noun.nom.acc.sg. Eng: giving իւր։իւր: pron.gen.sg./pron.adj.nom.acc.sg. Eng: his/her

The king sat on the ground near the grave and ordered that various precious court vessels should be brought there. He put the casket on his knees and worshiped in great reverence. Then priests brought the remains and put all of them into the casket which the king was holding. They also discovered two glass bottles with the Saint’s relics. One contained the blood of Zacharias, and the other held the remains of Saint Pantaleon. Removing everything [from the grave] the multitude worshiped them until nighttime. Then the king sealed them with the royal seal and ordered that they be carefully watched over until morning. They also discovered a drinking glass which had belonged to Grigoris himself. The king took this and greatly rejoiced over the many gifts which Almighty God had bestowed upon him.

Եւեւ: conj. Eng: and իի: prep. Eng: in, at, to, from վաղիւվաղիւ: noun.nom.acc.sg. Eng: soon անդրանդր: adv. Eng: there հրամայեացհրամայել: verb.aor.3per.sg./imp.sg.med. Eng: order զիւրիւր: pron.acc.sg. Eng: his/her իսկիսկ: conj./noun.nom.acc.sg./adv./adj. Eng: but, and վայրվայր: noun.nom.acc.sg. Eng: ground արկանելարկանել: verb.inf.nom.acc.loc. Eng: throw իի: prep. Eng: in, at, to, from վերայվերայ: post. Eng: on երկրիներկիր: noun.gen.dat.loc.sg.def. Eng: earth, land եւեւ: conj. Eng: and ոսկեղէնոսկեղէն: adj.nom.acc.sg. Eng: gold մաղզմայսմաղզմայս: noun.nom.acc.sg. Eng: lid բերեալբերել: verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: bring անոյշանոյշ: adj.nom.acc.sg. Eng: sweet գինւով՝գինի: noun.ins.sg. Eng: wine զնշխարսննշխար: noun.acc.pl.def. Eng: remains հրամայէրհրամայել: verb.past.3per.sg. Eng: order լուանալլուանալ: verb.inf.nom.acc.loc. Eng: wash եւեւ: conj. Eng: and յարեւացուցանելարեւացուցանել: verb.inf.nom.acc.loc. Eng: sun-dry իի: prep. Eng: in, at, to, from վերայվերայ: post. Eng: on ստորարկեալստորարկել: verb.pfv.nom.acc.sg. Eng: drop, fell վառին։վառ: verb.pres.3per.pl.med. Eng: light, burn

The following day [the king] ordered that his robe should be placed on the ground and that golden vessels and sweet wine should be brought. He commanded that the relics be washed in it and placed on his robe in the sun.

Անդանդ (այնտեղ): adv. Eng: there ուրեմնուրեմն: conj. Eng: thus գողացեալգողանալ: verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: steal աբեղայիաբեղայ: noun.gen.dat.loc.sg. Eng: monk միոյմի (մէկ): num. Eng: one իի: prep. Eng: in, at, to, from նշխարացն,նշխար: noun.gen.dat.abl.pl.def. Eng: remains որոր: pron.nom.sg. Eng: who, which էրլինել: verb.past.3per.sg. Eng: be յԱմարասայprop. վանիցն։վանք: noun.gen.dat.abl.pl.def. Eng: monastery Եւեւ: conj. Eng: and եկեալգալ: verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: come Գրիգորիսիprop. իի: prep. Eng: in, at, to, from տեսլեանտեսիլ: noun.gen.dat.loc.sg. Eng: vision մեծավայելուչմեծավայելուչ: adj.nom.acc.sg. Eng: magnificent փառօք,փառք: noun.ins.pl. Eng: glory ումեմնոմն: pron.dat.loc.sg. Eng: someone, a certain երեւեալերեւել: verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: appear ասացասել: verb.aor.3per.sg. Eng: say զանունանուն: noun.acc.sg. Eng: name աբեղայինաբեղայ: noun.gen.dat.loc.sg.def. Eng: monk եւեւ: conj. Eng: and զգողանալն,գողանալ: verb.inf.ins.sg.def. Eng: setal զորոր: pron.acc.sg. Eng: who, which հարցեալհարցանել: verb.pfv.nom.acc.sg. Eng: ask արքային,արքայ: noun.gen.dat.loc.sg.def. Eng: king խոստովանեալխոստովանել: verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: confess եբեր,բերել: verb.aor.3per.sg. Eng: bring առաջիառաջի: prep. Eng: before նորանա: pron.gen.sg. Eng: s/he, they զխորեալխորել: verb.pfv.acc.sg. Eng: excavate մասն։մասն: noun.nom.acc.sg. Eng: part Եւեւ: conj. Eng: and տրտնջեալտրտնջել: verb.pfv.nom.acc.loc.sg./imp.sg.pass. Eng: complain առնայր (մարդ): noun.gen.dat.sg. Eng: man միոյմի (մէկ): num. Eng: one իի: prep. Eng: in, at, to, from քարակրացն՝քարակիր: noun.gen.dat.abl.pl.def. Eng: stone-lugger սկսաւսկսանել: verb.aor.3per.sg.med. Eng: begin հայհոյելհայհոյել: verb.inf.nom.acc.loc. Eng: curse զնահատակննահատակ: noun.acc.sg.def. Eng: martyr Քրիստոսիprop. զԳրիգորիս,prop. ասէր.ասել: verb.past.3per.sg. Eng: say «Մեզմեզ: pron.acc.pl. Eng: we նեռննեռն: noun.nom.acc.sg. Eng: antichrist ընտրեցաւընտրել: verb.aor.3per.sg.med. Eng: choose Գրիգորիսնprop. այն»։այն: pron.nom.acc.sg. Eng: that Եւեւ: conj. Eng: and իսկոյնիսկոյն: adv. Eng: at once հասեալհասանել: verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: arrive նմանա: pron.dat.loc.sg. Eng: s/he, they պատուհասպատուհաս: noun.nom.acc.sg. Eng: punishment յԱստուծոյ,աստուած: noun.abl.sg. Eng: God զգետնեալզգետնել: verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: fall down յերկիր,երկիր: noun.acc.sg. Eng: earth, land դառնայրդառնալ: verb.past.3per.sg. Eng: turn երեսքներես: noun.nom.pl.def. Eng: face յետս,յետս: adv. Eng: after, behind եւեւ: conj. Eng: and այնպէսայնպէս: adv. Eng: this way բազումբազում: adj.nom.acc.sg. Eng: many աւուրսօր: noun.acc.pl. Eng: day առնէրառնել: verb.past.3per.sg. Eng: make ընդընդ: prep. Eng: with, during, for առնն,այր (մարդ): noun.gen.dat.sg.def. Eng: man մինչեւմինչեւ: conj. Eng: until եկեալգալ: verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: come եւեւ: conj. Eng: and հողհող: noun.nom.acc.loc.sg. Eng: earth առեալառնուլ: verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: take իի: prep. Eng: in, at, to, from տեղւոյն,տեղի: noun.gen.dat.abl.sg.def. Eng: place ուրուր: adv. Eng: where կայրկալ (կանգնել): verb.past.3per.sg. Eng: stand գերեզմանգերեզման: noun.nom.acc.sg. Eng: tomb սրբոյն։սուրբ: adj.gen.dat.abl.sg.def. Eng: holy Հեղեալհեղուլ: verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: pour, flow արտասուսարտասուք: noun.acc.loc.pl./nom.acc.sg.poss1. Eng: tears յոյժ,յոյժ: adv. Eng: much ապաապա: adv. Eng: then գտանէրգտանել: verb.past.3per.sg. Eng: find զառողջութիւնառողջութիւն: noun.acc.sg. Eng: health եւեւ: conj. Eng: and զյանցանացնյանցանք: noun.gen.dat.abl.pl.def. Eng: transgression թողութիւն։թողութիւն: noun.nom.acc.sg. Eng: forgiveness

Now it happened that a monk from Amaras monastery stole a portion of the relics and departed. But then Grigoris in great glory appeared in a vision to another person disclosing the monk’s name and his theft. At the king’s command he confessed and brought back what he had stolen. Then one of the men from among the stone haulers grew discontent and began to curse Grigoris, the martyr of Christ, saying: “We have chosen that Grigoris as our anti-Christ!” Immediately punishment from God was visited upon him. He fell to the ground, his head was turned back to front. And he stayed that way for many days until he went and took earth from the Saint’s grave. He wept a great deal, was healed, and his misdeeds were forgiven.

Ահահ: noun.nom.acc.sg. Eng: fear մեծմեծ: adj.nom.acc.sg. Eng: great յայնժամյայնժամ: adv. Eng: then անկանէրանկանել: verb.past.3per.sg. Eng: fall իի: prep. Eng: in, at, to, from վերայվերայ: post. Eng: on գործօնէիցնգործօն: noun.gen.dat.abl.pl.def. Eng: factor եւեւ: conj. Eng: and գործակալացն.գործակալ: noun.gen.dat.abl.pl.def. Eng: agent եւեւ: conj. Eng: and փութապէսփութապէս: adv. Eng: rushed երկիւղիւերկիւղ: noun.ins.sg. Eng: fear գործէինգործել: verb.past.3per.pl. Eng: work զշինուածշինուած: noun.acc.sg. Eng: building սուրբսուրբ: adj.nom.acc.sg. Eng: holy եկեղեցւոյն։եկեղեցի: noun.gen.dat.abl.sg.def. Eng: church Աստանօրաստանօր: adv. Eng: here հրամայէրհրամայել: verb.past.3per.sg. Eng: order թագաւորնթագաւոր: noun.nom.acc.sg.def. Eng: king տալտալ: verb.inf.nom.acc.loc. Eng: give մասնմասն: noun.nom.acc.sg. Eng: part իւրաքանչիւրումնիւրաքանչիւր: noun.dat.loc.sg.def. Eng: each եպիսկոպոսաց՝եպիսկոպոս: noun.gen.dat.abl.pl. Eng: bishop առառ: prep. Eng: toward, nearby իի: prep. Eng: in, at, to, from բաշխելբաշխել: verb.inf.nom.acc.loc. Eng: distribute վիճակելոցվիճակել: verb.des./pfv.gen.dat.abl.pl. Eng: be situated իւրեանց.իւր: pron.gen.pl./pron.adj.nom.acc.sg. Eng: his/her եւեւ: conj. Eng: and մեծագոյնմեծագոյն: adj.nom.acc.sg. Eng: great ինչինչ (ի): pron.nom.acc.sg. Eng: what մասնմասն: noun.nom.acc.sg. Eng: part յԱմարասprop. հրամայէրհրամայել: verb.past.3per.sg. Eng: order թողուլթողուլ: verb.inf.nom.acc.loc. Eng: forgive, permit իի: prep. Eng: in, at, to, from նշխարացն.նշխար: noun.gen.dat.abl.pl.def. Eng: remains եւեւ: conj. Eng: and զայլնայլ: pron.acc.sg. Eng: other/but մեծաւմեծ: adj.ins.sg. Eng: great զգուշութեամբզգուշութիւն: noun.ins.sg. Eng: caution եւեւ: conj. Eng: and զանազանզանազան: adj.nom.acc.sg. Eng: various սպասուքսպաս: noun.ins.pl. Eng: vessel ինքնինքն: pron.nom.acc.sg. Eng: he, she, self իսկիսկ: conj./noun.nom.acc.sg./adv./adj. Eng: but, and սպասաւորեալ՝սպասաւորել: verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: serve պահէրպահել: verb.past.3per.sg. Eng: keep թագաւորականթագաւորական: adj.nom.acc.sg. Eng: royal կնքովկնիք: noun.ins.sg. Eng: seal կնքեալ։կնքել: verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: seal Եւեւ: conj. Eng: and իի: prep. Eng: in, at, to, from վերայվերայ: post. Eng: on գերեզմանինգերեզման: noun.gen.dat.loc.sg.def. Eng: tomb հրամայէրհրամայել: verb.past.3per.sg. Eng: order հիմնհիմն: noun.nom.acc.sg. Eng: foundation արկանելարկանել: verb.inf.nom.acc.loc. Eng: throw մատրանմատուռն: noun.gen.dat.loc.sg.def. Eng: chapel եւեւ: conj. Eng: and փութապէսփութապէս: adv. Eng: rushed աւարտելաւարտել: verb.inf.nom.acc.loc. Eng: complete եւեւ: conj. Eng: and անուանելանուանել: verb.inf.nom.acc.loc. Eng: name մատուռնմատուռն: noun.nom.acc.sg.def. Eng: chapel Սուրբսուրբ: adj.nom.acc.sg. Eng: holy Գրիգորիսի։prop.

At this, great awe came over the workmen and the supervisors who quickly and with fear continued the work of building a blessed church. The king ordered that a portion of the relics be given to each of the bishops to distribute among their dioceses, while the largest share was to remain in Amaras. With great care he himself placed the remainder in different vessels and then sealed them with his ring. He ordered that the foundations of a chapel should be dug over the grave and that [the chapel] be finished quickly and named in honor of Saint Grigoris.

Եւեւ: conj. Eng: and այնուհետեւայնուհետեւ: adv. Eng: then ոտանաւորոտանաւոր: adj.nom.acc.sg. Eng: verse տքնութեամբտքնութիւն: noun.ins.sg. Eng: vigilance անձնապաշտանձնապաշտ: adj.nom.acc.sg. Eng: self-worship լեալլինել: verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: be արքայնարքայ: noun.nom.acc.sg.def. Eng: king եպիսկոպոսքնեպիսկոպոս: noun.nom.pl.def. Eng: bishop հանդերձհանդերձ: post. Eng: together ամենեքումբքամենեքեան: pron.ins.pl. Eng: all ցնծալիցցնծալից: adj.nom.acc.sg. Eng: joyous ուրախութեամբուրախութիւն: noun.ins.sg. Eng: joy պաշտէրպաշտել: verb.past.3per.sg. Eng: worship զհամայնաժողովսնհամայնաժողով: adj.acc.loc.pl.def. Eng: community gathering իի: prep. Eng: in, at, to, from ձայնձայն: noun.nom.acc.sg. Eng: sound քաղցր,քաղցր: adj.nom.acc.sg. Eng: sweet երգսերգ: noun.acc.loc.pl./nom.acc.sg.poss1. Eng: song սաղմոսացնսաղմոս: noun.gen.dat.abl.pl.def. Eng: psalm յորդագոյնսյորդագոյն: adj.acc.loc.pl./nom.acc.sg.poss1. Eng: most abundant իի: prep. Eng: in, at, to, from բարեբանութիւնսբարեբանութիւն: noun.acc.loc.pl. Eng: praise Աստուծոյ։աստուած: noun.gen.dat.abl.sg. Eng: God Ելանէրելանել: verb.past.3per.sg. Eng: go out իի: prep. Eng: in, at, to, from բանակէն,բանակ: noun.abl.sg.def. Eng: army եւեւ: conj. Eng: and յերրորդումերեք: num.ord.loc.sg. Eng: three գիշերին,գիշեր: noun.gen.dat.loc.sg.def. Eng: night յորումոր: pron.loc.sg. Eng: who, which չորրորդնչորք: num. Eng: four մերկանայրմերկել: verb.past.3per.sg. Eng: strip տիւտիւ: noun.nom.acc.sg. Eng: day իի: prep. Eng: in, at, to, from կատարելկատարել: verb.inf.nom.acc.loc. Eng: complete, carry out պաշտամանն,պաշտօն: noun.gen.dat.loc.sg.def. Eng: office կատարէինկատարել: verb.past.3per.pl. Eng: complete, carry out զտէրունեանտէրունեան: adj.acc.sg. Eng: lord եւեւ: conj. Eng: and զկենդանականկենդանական: adj.acc.sg. Eng: animal ահաւորահաւոր: adj.nom.acc.sg. Eng: horrible խորհուրդն։խորհուրդ: noun.nom.acc.sg.def. Eng: thought, mystery

Then the king stood in earnest prayer, and respected the bishops and the entire multitude in great joy to the sound of the sweet singing of many psalms in praise of God. He arose from the camp and on the third night, as the fourth day was about to dawn, they celebrated mass and the Lord’s ineffable mystery.

Ապաապա: adv. Eng: then չուէրչուել: verb.past.3per.sg. Eng: go բանակնբանակ: noun.nom.acc.sg.def. Eng: army ամենայնամենայն: pron.nom.acc.sg. Eng: all առաջինառաջին: adj.nom.acc.sg. Eng: first կարգադրութեամբնկարգադրութիւն: noun.ins.sg.def. Eng: arrangement եւեւ: conj. Eng: and սրբոցնսուրբ: adj.gen.dat.abl.pl.def. Eng: holy դասուք։դաս: noun.ins.pl. Eng: lesson Անդանօրանդանօր: adv. Eng: there բարեացապարտնբարեացապարտ: adj.nom.acc.sg.def. Eng: obliging Վաչագանprop. արքայարքայ: noun.nom.acc.sg. Eng: king զհոգեւորականնհոգեւորական: adj.acc.sg.def. Eng: clergy եւեւ: conj. Eng: and զգերաշխարհիկնգերաշխարհիկ: adj.acc.sg.def. Eng: supernatural զայնայն: pron.acc.sg. Eng: that աւարաւար: noun.nom.acc.sg. Eng: booty առեալ,առնուլ: verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: take որոր: pron.nom.sg. Eng: who, which էրլինել: verb.past.3per.sg. Eng: be անանցանանց: adj.nom.acc.sg. Eng: impassable եւեւ: conj. Eng: and անպատմելիանպատմելի: adj.nom.acc.sg. Eng: indescribable բարեացնբարի: adj.gen.dat.abl.pl.def. Eng: good առիթ,առիթ: noun.nom.acc.sg. Eng: occasion որոր: pron.nom.sg. Eng: who, which նախնախ: adv. Eng: first եղելոցնլինել: verb.pfv.gen.dat.abl.pl.def. Eng: be թագաւորացնթագաւոր: noun.gen.dat.abl.pl.def. Eng: king նախնախ: adv. Eng: first քանքան: conj./prep. Eng: than զնանա: pron.acc.sg. Eng: s/he, they իւրիւր: pron.gen.sg./pron.adj.nom.acc.sg. Eng: his/her իսկիսկ: conj./noun.nom.acc.sg./adv./adj. Eng: but, and նախնեացննախնի: adj.gen.dat.abl.pl.def. Eng: predecessor ոչոչ: part. Eng: not ումեքոք: pron.dat.loc.sg. Eng: one համբարեցաւհամբարել: verb.aor.3per.sg.pass. Eng: store այսպիսիայսպիսի: adj.nom.acc.sg. Eng: such մեծասքանչմեծասքանչ: adj.nom.acc.sg. Eng: magnificent պարգեւք։պարգեւ: noun.nom.pl. Eng: gift Եւեւ: conj. Eng: and քրիստոսաժողովքրիստոսաժողով: adj.nom.acc.sg. Eng: Christ-gathered բանակինբանակ: noun.gen.dat.loc.sg.def. Eng: army աւարամասնաւարամասն: noun.nom.acc.sg. Eng: share of plunder առեալառնուլ: verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: take զողորմութեանցնողորմութիւն: noun.gen.dat.abl.pl.def. Eng: mercy Աստուծոյ՝աստուած: noun.gen.dat.abl.sg. Eng: God զբերումնբերումն: noun.acc.sg.def. Eng: bearing անճառաբարանճառաբար: adv. Eng: ineffably ստանայինստանալ: verb.past.3per.pl. Eng: receive եւեւ: conj. Eng: and ձեռնձեռն: noun.nom.acc.sg. Eng: hand քրիստոսազգեստքրիստոսազգեստ: noun.nom.acc.sg. Eng: Christ-vested արքային՝արքայ: noun.gen.dat.loc.sg.def. Eng: king Վաչագանայ,prop. զորոյոր: pron.gen.sg. Eng: who, which գովութիւննգովութիւն: noun.nom.acc.def. Eng: praise ոչոչ: part. Eng: not ինչինչ (ի): pron.nom.acc.sg. Eng: what նուազնուազ: adj.nom.acc.sg. Eng: less գոլգոլ: verb.inf.nom.acc.loc. Eng: exist վարկանիմ,վարկանել: verb.pres.1per.sg.med. Eng: consider քանքան: conj./prep. Eng: than զարեւմտականինարեւմտական: adj.gen.dat.loc.sg.def. Eng: western տիրողտիրել: verb.prpt.nom.acc.sg. Eng: rule Կոստանդիանոսprop. կայսր,կայսր: noun.nom.acc.sg. Eng: Caesar կամկամ: conj. Eng: or զԱրշակունինprop. Տրդատիոս՝prop. Մեծացմեծ: adj.gen.dat.abl.pl. Eng: great Հայոցprop. փրկութեանփրկութիւն: noun.gen.dat.loc.sg. Eng: salvation գտող,գտանել: verb.prpt.nom.acc.sg. Eng: find որոր: pron.nom.sg. Eng: who, which եւեւ: conj. Eng: and մեզսմեզ: pron.acc.pl.poss1. Eng: we արեւելեայցս։արեւելեայ: adj.acc.loc.pl./nom.acc.sg.poss1. Eng: east Սասա: pron.nom.sg. Eng: this one եղեւլինել: verb.aor.3per.sg. Eng: be դուռնդուռն: noun.nom.acc.sg. Eng: door լուսոյլոյս: noun.gen.dat.abl.sg. Eng: light աստուածագիտութեանաստուածգիտութիւն: noun.gen.dat.loc.sg. Eng: knowledge of God եւեւ: conj. Eng: and բազմազանբազմազան: adj.nom.acc.sg. Eng: diverse բարեացբարի: adj.gen.dat.abl.pl. Eng: good օրինակօրինակ: noun.nom.acc.sg. Eng: example երջանիկսերջանիկ: adj.acc.loc.pl./nom.acc.sg.poss1. Eng: happy and glorious այս։այս (սա): pron.nom.acc.sg. Eng: this Սասա: pron.nom.sg. Eng: this one մեծապէսմեծապէս: adv. Eng: greatly ելեալելանել: verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: go out իի: prep. Eng: in, at, to, from հանդէսսհանդէս: noun.acc.loc.pl./nom.acc.sg.poss1. Eng: festivity յայս,այս (սա): pron.acc.loc.sg. Eng: this դառնայդառնալ: verb.pres.3per.sg. Eng: turn ըստըստ: prep. Eng: according to որումոր: pron.dat.loc.sg. Eng: who, which զգալնգալ: verb.inf.acc.def. Eng: come էրլինել: verb.past.3per.sg. Eng: be պատրաստեալ։պատրաստել: verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: prepare Նոյննոյն: pron.acc.sg. Eng: same գունակգունակ: noun.nom.acc.sg. Eng: kind, variety եւեւ: conj. Eng: and առաւելագոյնառաւելագոյն: adj.nom.acc.sg. Eng: most եւսեւս: adv. Eng: again հիացուցանողհիացուցանող: verb.prpt.nom.acc.sg. Eng: astonish պայծառութեամբպայծառութիւն: noun.ins.sg. Eng: brilliance զճանապարհնճանապարհ: noun.acc.sg.def. Eng: road յօրինեաց։յօրինել: verb.aor.3per.sg./imp.sg.med. Eng: fashion

Then the entire camp began to depart, in the same order as before, accompanying the ranks of the Saints. Thus did the pious King Vach’agan acquire the spiritual and otherworldly booty which is the source of permanent and unrelatable goodness. No king before him, none of his ancestors, had ever received such marvelous gifts. The Christian camp also received a portion, thereby gaining indescribable riches from the mercy of God through King Vach’agan. I do not regard him as any less worthy of praise than Emperor Constantine who ruled in the West or the Arsacid Trdat who found salvation for Greater Armenia, since this blessed man did the same thing for us Easterners. He was the door to the light of knowledge of God, the model of many virtues. He who had traveled far for this ceremony returned along the road which had been prepared for his coming, and his grandeur made the road seem to be as good or even better than it had been before.

Շարժիշարժել: verb.pres.3per.sg.med. Eng: move իի: prep. Eng: in, at, to, from տեղւոջէնտեղի: noun.abl.sg.def. Eng: place եւեւ: conj. Eng: and իի: prep. Eng: in, at, to, from հետիոտսհետիոտ: adj.acc.loc.pl./nom.acc.sg.poss1. Eng: on foot կացեալկալ (կանգնել): verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: stand արքային,արքայ: noun.gen.dat.loc.sg.def. Eng: king ամենայնամենայն: pron.nom.acc.sg. Eng: all բազմութիւննբազմութիւն: noun.nom.acc.sg.def. Eng: multitude հանդարտհանդարտ: adj.nom.acc.sg. Eng: calm եւեւ: conj. Eng: and ցածագնացցածագնաց: adj.nom.acc.sg. Eng: shuffling քայլիւք,քայլ: noun.ins.pl. Eng: step նմաննման: adj.nom.acc.sg. Eng: like խաղաղացեալխաղաղանալ: verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: become peaceful ծովուծով: noun.gen.dat.ins.loc.sg. Eng: sea երթային։երթալ: verb.past.3per.pl. Eng: go Եւեւ: conj. Eng: and իի: prep. Eng: in, at, to, from քաղցրաձայնքաղցրաձայն: adj.nom.acc.sg. Eng: sweet-voiced հնչմանցն,հնչումն: noun.gen.dat.abl.pl.def. Eng: sound եւեւ: conj. Eng: and իի: prep. Eng: in, at, to, from ճառագայթճառագայթ: noun.nom.acc.sg. Eng: shine արձակարձակ: adj.nom.acc.sg. Eng: free նշուլիցնշոյլ: noun.gen.dat.abl.pl. Eng: flicker փողփողելոցփողփողել: verb.inf.gen.dat.abl. Eng: twinkle օդնօդ: noun.nom.acc.loc.sg.def. Eng: air զուարճացեալ,զուարճանալ: verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: rejoice եւեւ: conj. Eng: and հրեշտակքհրեշտակ: noun.nom.pl. Eng: angel իսկիսկ: conj./noun.nom.acc.sg./adv./adj. Eng: but, and երգակիցք։երգակից: adj.nom.pl. Eng: co-singing Թուէրթուել: verb.past.3per.sg. Eng: number թէթէ: conj. Eng: that երկիրսերկիր: noun.acc.loc.pl./nom.acc.sg.poss1. Eng: earth, land երկինքերկինք: noun.nom.acc.sg. Eng: heaven վերերեւիւր։վերերեւել: verb.aor.3per.sg. Eng: reappear Եւեւ: conj. Eng: and ինքնինքն: pron.nom.acc.sg. Eng: he, she, self իսկիսկ: conj./noun.nom.acc.sg./adv./adj. Eng: but, and թագաւորնթագաւոր: noun.nom.acc.sg.def. Eng: king անխոնջանխոնջ: adj.nom.acc.sg. Eng: indefatigable վաստակով՝վաստակ: noun.ins.sg. Eng: reward որպէսորպէս: adv. Eng: as իի: prep. Eng: in, at, to, from գալն,գալ: verb.inf.nom.acc.loc.def. Eng: come նոյնպէսնոյնպէս: adv. Eng: the same way եւեւ: conj. Eng: and իի: prep. Eng: in, at, to, from գնալնգնալ: verb.inf.nom.acc.loc.def. Eng: go անցուցանէրանցուցանել: verb.past.3per.sg. Eng: pass ընդընդ: prep. Eng: with, during, for նոյննոյն: pron.acc.sg. Eng: same գետնգետ: noun.nom.acc.loc.sg.def. Eng: river եւեւ: conj. Eng: and կացուցանելկացուցանել: verb.inf.nom.acc.loc. Eng: stand հրամայէրհրամայել: verb.past.3per.sg. Eng: order զդեսպակդեսպակ: noun.acc.sg. Eng: wagon սրբոցն։սուրբ: adj.gen.dat.abl.pl.def. Eng: holy

As they departed, the king went on foot, and the whole procession walked along with quiet, slow steps, like water flowing to a calm sea. The air itself rejoiced with harmonious sounds and glittering reflections. Even the angels sang in accompaniment, and it was as if the earth had become heaven. The king, laboring untiringly, led everyone across the river as he had done on the way to the place. He ordered the litter of the Saints to be halted.

Եւեւ: conj. Eng: and նստէրնստել: verb.past.3per.sg. Eng: sit թագաւորնթագաւոր: noun.nom.acc.sg.def. Eng: king ամենայնամենայն: pron.nom.acc.sg. Eng: all բազմութեամբն,բազմութիւն: noun.ins.sg.def. Eng: multitude եւեւ: conj. Eng: and եպիսկոպոսացնեպիսկոպոս: noun.gen.dat.abl.pl.def. Eng: bishop օրհնեալօրհնել: verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: bless զխառնիճաղանճխառնիճաղանճ: noun.acc.pl. Eng: rabble բազմութիւնն՝բազմութիւն: noun.nom.acc.sg.def. Eng: multitude հրամայէինհրամայել: verb.past.3per.pl. Eng: order գնալգնալ: verb.inf.nom.acc.loc. Eng: go յիւրաքանչիւրիւրաքանչիւր: noun.acc.sg. Eng: each տեղիս։տեղի: noun.acc.loc.pl./nom.acc.loc.sg.poss1. Eng: place Եւեւ: conj. Eng: and զդասսդաս: noun.acc.pl./acc.sg.poss1. Eng: lesson եպիսկոպոսաց,եպիսկոպոս: noun.gen.dat.abl.pl. Eng: bishop եւ՛եւ: conj. Eng: and երիցանցերէց: noun.gen.dat.abl.pl. Eng: elder եւեւ: conj. Eng: and այլայլ: pron.nom.acc.loc.sg. Eng: other/but պատուականպատուական: adj.nom.acc.sg. Eng: honorable արանցնայր (մարդ): noun.gen.dat.abl.pl.def. Eng: man առեալառնուլ: verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: take թագաւորինթագաւոր: noun.gen.dat.loc.sg.def. Eng: king ընդընդ: prep. Eng: with, during, for սրբոցն՝սուրբ: adj.gen.dat.abl.pl.def. Eng: holy տանէրտանել: verb.past.3per.sg. Eng: take, carry մինչեւմինչեւ: conj. Eng: until զՔարուէճprop. յօթիօթ: noun.gen.dat.loc.sg. Eng: lodge տեղտեղ: noun.nom.acc.loc.sg. Eng: place եւեւ: conj. Eng: and անդանդ (այնտեղ): adv. Eng: there գոհացեալգոհանալ: verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: satisfy զամենեցունցամենեքեան: pron.gen.dat.abl.pl. Eng: all թագաւորնթագաւոր: noun.nom.acc.sg.def. Eng: king եւեւ: conj. Eng: and երկրպագութիւներկրպագութիւն: noun.nom.acc.sg. Eng: worship մատուցեալմատուցանել: verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: offer եւեւ: conj. Eng: and շնորհիսշնորհ: noun.acc.loc.pl. Eng: grace եկելոցնգալ: verb.pfv.gen.dat.abl.pl.def. Eng: come իի: prep. Eng: in, at, to, from նորանա: pron.gen.sg. Eng: s/he, they հրամանսնհրաման: noun.acc.loc.pl.def. Eng: order եւեւ: conj. Eng: and գործակցութեանգործակցութիւն: noun.gen.dat.loc.sg. Eng: collaboration խնդրոյնխնդիր: noun.gen.dat.abl.sg.def. Eng: request այնմիկ՝այն: pron.dat.abl.sg. Eng: that մատուցանէրմատուցանել: verb.past.3per.sg. Eng: offer եւեւ: conj. Eng: and ասէր.ասել: verb.past.3per.sg. Eng: say «Որոցոր: pron.gen.dat.abl.pl. Eng: who, which բարեխօսութեամբբարեխօսութիւն: noun.ins.sg. Eng: intercession եւեւ: conj. Eng: and ձերձեր: pron.gen.pl./pron.adj.nom.acc.sg. Eng: your (pl.) աղօթիւքաղօթք: noun.ins.pl. Eng: prayer զցանկալինցանկալ: verb.pot.acc.sg.def. Eng: desire ինձես (ինքս): pron.dat.sg. Eng: I եւեւ: conj. Eng: and ձեզդուք: pron.acc.pl. Eng: you (pl) շնորհողինշնորհել: verb.prpt.gen.dat.sg.def. Eng: grant Քրիստոսիprop. միշտմիշտ: adv. Eng: always փառքփառք: noun.nom.acc.sg. Eng: glory եւեւ: conj. Eng: and գոհութիւն»։գոհութիւն: noun.nom.acc.sg. Eng: thanks Եւեւ: conj. Eng: and նոցանա: pron.gen.dat.abl.pl. Eng: s/he, they միաբանմիաբան: adj.nom.acc.sg. Eng: accord, unite օրհնեալօրհնել: verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: bless զթագաւորնթագաւոր: noun.acc.sg.def. Eng: king թագուհեաւնթագուհի: noun.ins.sg.def. Eng: queen հանդերձհանդերձ: post./noun.nom.acc.loc.sg. Eng: together/clothes եւեւ: conj. Eng: and ամենայնամենայն: pron.nom.acc.sg. Eng: all դրամբն՝դուռն: noun.ins.sg.def. Eng: door ասեն.ասել: verb.pres.3per.pl. Eng: say «Զամենայնամենայն: pron.acc.sg. Eng: all բարիբարի: adj.nom.acc.sg. Eng: good զորոր: pron.acc.sg. Eng: who, which խնդրեսցեսխնդրել: verb.sbjv.2per.sg. Eng: ask դուդու: pron.nom.sg. Eng: you (sg.) յԱստուծոյ,աստուած: noun.abl.sg. Eng: God իի: prep. Eng: in, at, to, from ձեռնձեռն: noun.nom.acc.sg. Eng: hand սրբոյնսուրբ: adj.gen.dat.abl.sg.def. Eng: holy Գրիգորիսիprop. տացէտալ: verb.sbjv.3per.sg. Eng: give քեզդու: pron.acc.dat.sg. Eng: you (sg.) եւեւ: conj. Eng: and շնորհեսցէշնորհել: verb.sbjv.3per.sg. Eng: grant մեզմեք: pron.acc.pl. Eng: we լինելլինել: verb.inf.nom.acc.loc. Eng: be քեզդու: pron.acc.dat.sg. Eng: you (sg.) ընդընդ: prep. Eng: with, during, for երկայներկայն: adj.nom.acc.sg. Eng: long աւուրսօր: noun.acc.pl. Eng: day խաղաղասէրխաղաղասէր: adj.nom.acc.sg. Eng: peace-loving ընդընդ: prep. Eng: with, during, for աշխարհի,աշխարհ: noun.gen.dat.loc.sg. Eng: world, land եւեւ: conj. Eng: and իի: prep. Eng: in, at, to, from փառազարդութիւնփառազարդութիւն: noun.nom.acc.sg. Eng: splendor եկեղեցւոյեկեղեցի: noun.gen.dat.abl.sg. Eng: church առաւելապէսառաւելապէս: adv. Eng: more յարդարելովյարդարել: verb.inf.ins./pfv.ins.sg. Eng: smooth օրօր: noun.nom.acc.sg. Eng: day ըստըստ: prep. Eng: according to օրէ.օր: noun.abl.sg. Eng: day եւեւ: conj. Eng: and զվախճաննվախճան: noun.acc.sg.def. Eng: end, death քոդու: pron.gen.sg./pron.adj.nom.acc.sg. Eng: you (sg.) Քրիստոսիprop. խոստովանութեամբխոստովանութիւն: noun.ins.sg. Eng: confession կնքեսցէկնքել: verb.sbjv.3per.sg. Eng: seal կենարարնկենարար: adj.nom.acc.sg.def. Eng: life-giver Քրիստոսprop. եւեւ: conj. Eng: and նորիննոյն: pron.gen.sg. Eng: same հայրնհայր: noun.nom.acc.sg.def. Eng: father երկնաւոր»։երկնաւոր: adj.nom.acc.sg. Eng: heavenly

The king sat with the whole congregation. Then the bishops blessed the diverse crowd of people and ordered them to return to their homes; the king led the ranks of bishops and priests and other honored men and the Saints to K’arue’ch and a place to rest, where he thanked them all and said a prayer on behalf of those who had come at his command and helped him in his quest. “Eternal praise and glory to Christ,” he said, “Who, by the intercession [of the Saints] and by your prayers, has granted you and me that which we desired.” They all blessed the king and the queen and the entire court in unison, saying: “May everything that you ask of God be granted to you through the intercession of Saint Grigoris, and may He grant us to live with you for many days in peace on earth and to make the Church more glorious by our daily increasing zeal. May our Savior Christ and His heavenly Father seal your death by your confession of Christ.”

Եւեւ: conj. Eng: and առեալառնուլ: verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: take թագաւորինթագաւոր: noun.gen.dat.loc.sg.def. Eng: king ընդընդ: prep. Eng: with, during, for ինքեանինքն: pron.gen.dat.loc.sg. Eng: he, she, self զաւագաւագ: adj.acc.sg. Eng: elder եպիսկոպոսապետնեպիսկոպոսապետ: noun.nom.acc.sg.def. Eng: head bishop, catholicos Շուփհաղիշոյprop. գնայր.գնալ: verb.past.3per.sg. Eng: go եւեւ: conj. Eng: and յորժամյորժամ: conj. Eng: when գեղջգիւղ: noun.loc.sg. Eng: village ուրեքուրեք: adv. Eng: everywhere իի: prep. Eng: in, at, to, from յայտյայտ: noun.acc.sg. Eng: apparent ելանէրելանել: verb.past.3per.sg. Eng: go out դեսպակդեսպակ: noun.nom.acc.sg. Eng: wagon սրբոցն,սուրբ: adj.gen.dat.abl.pl.def. Eng: holy իջանէրիջանել: verb.past.3per.sg. Eng: descend թագաւորնթագաւոր: noun.nom.acc.sg.def. Eng: king եւեւ: conj. Eng: and հետեւակհետեւակ: adj.nom.acc.sg. Eng: pedestrian, foot soldier սպասաւորէրսպասաւորել: verb.past.3per.sg. Eng: serve սրբոցն,սուրբ: adj.gen.dat.abl.pl.def. Eng: holy մինչեւմինչեւ: conj. Eng: until տարեալտանել: verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: take, carry ընդընդ: prep. Eng: with, during, for շինանիստնշինանիստ: adj.nom.acc.sg.def. Eng: inhabited անցուցանէր.անցուցանել: verb.past.3per.sg. Eng: pass ոչոչ: part. Eng: not որպէսորպէս: adv. Eng: as զօրէնզօրէն: post. Eng: in the manner of թագաւորիթագաւոր: noun.gen.dat.loc.sg. Eng: king փափկութեամբփափկութիւն: noun.ins.sg. Eng: softness յօրացելոյյօրանալ: verb.pfv.gen.dat.sg. Eng: take on airs հպարտացեալ,հպարտանալ: verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: become proud այլայլ: pron.nom.acc.loc.sg. Eng: other/but իբրեւիբր: prep. Eng: as if զկիրթկիրթ: adj.acc.sg. Eng: educated եւեւ: conj. Eng: and յոյժյոյժ: adv. Eng: much հմուտհմուտ: adj.nom.acc.sg. Eng: skilled կարգիկարգ: noun.gen.dat.loc.sg. Eng: rank, line քրիստոնէութեան՝քրիստոնէութիւն: noun.gen.dat.loc.sg. Eng: Christianity արգելավարութեամբարգելավարութիւն: noun.ins.sg. Eng: ascetic life վարեցեալվարել: verb.pfv.nom.acc.sg. Eng: conduct, till իի: prep. Eng: in, at, to, from հանգստականհանգստական:: adj.nom.acc.sg. Eng: resting փափկութիւնն,փափկութիւն: noun.nom.acc.sg.def. Eng: softness եւեւ: conj. Eng: and երկասիրութեամբերկասիրութիւն: noun.ins.sg. Eng: work, performance հմտացեալհմտանալ: verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: become skilled հպատակէրհպատակել: verb.past.3per.sg. Eng: be a subject պատուիրանացնպատուիրան: noun.gen.dat.abl.pl.def. Eng: commandment Աստուծոյ։աստուած: noun.gen.dat.abl.sg. Eng: God

The king took with him the senior chief bishop Shup’haghishoy, and whenever the litter of the Saints arrived in a village, he would dismount and tend to the Saints on foot until he had led them through the village—not as a monarch who had become proud and lazy in luxury, but as a man knowledgeable and learned in Christian doctrine, not as one trapped in the tomb of pleasure, but one who diligently and intelligently submits to the commandments of God.

Այսոցիկայս (սա): pron.dat.gen.pl. Eng: this այսպէսայսպէս: adv. Eng: this way եղելոյլինել: verb.pfv.gen.dat.abl.sg. Eng: be եւեւ: conj. Eng: and յոյժյոյժ: adv. Eng: much հռչակեալհռչակել: verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: proclaim լուրլսել: verb.imp.sg. Eng: hear լուրլուր: noun.nom.acc.loc.sg. Eng: word, rumor սրբոյնսուրբ: adj.gen.dat.abl.sg.def. Eng: holy Գրիգորիսիprop. ընդընդ: prep. Eng: with, during, for ամենայնամենայն: pron.nom.acc.sg. Eng: all աշխարհնաշխարհ: noun.nom.acc.sg.def. Eng: world Ուտիացւոցprop. գաւառին.գաւառ: noun.gen.dat.loc.sg.def. Eng: province, district եւեւ: conj. Eng: and յորոր: pron.acc.sg. Eng: who, which գիւղգիւղ: noun.nom.acc.sg. Eng: village կամէինկամել: verb.past.3per.pl. Eng: want մտանելմտանել: verb.inf.nom.acc.loc. Eng: enter սուրբքն,սուրբ: adj.nom.pl.def. Eng: holy ընդընդ: prep. Eng: with, during, for առաջառաջ: noun.nom.acc.loc.sg. Eng: before, front ելանէինելանել: verb.past.3per.pl. Eng: go out ծերքծեր: adj.nom.pl. Eng: old եւեւ: conj. Eng: and տղայք,տղայ: noun.nom.pl. Eng: boy, youth արքայր (մարդ): noun.nom.pl. Eng: man եւեւ: conj. Eng: and կանայքկին: noun.nom.pl. Eng: woman եւեւ: conj. Eng: and հեռագոյնհեռագոյն: adj.nom.acc.sg. Eng: distant եւսեւս: adv. Eng: again գիւղքգիւղ: noun.nom.pl. Eng: village խաչիւքխաչ: noun.ins.pl. Eng: cross եւեւ: conj. Eng: and զանազանզանազան: adj.nom.acc.sg. Eng: various ծաղկօք,ծաղիկ: noun.ins.pl. Eng: flower եւեւ: conj. Eng: and բուրմամբբուրումն: noun.ins.sg. Eng: fragrance խնկոցխունկ: noun.gen.dat.abl.pl. Eng: incense անուշից.անոյշ (հոտ): adj.gen.dat.abl.pl. Eng: sweet Անթիւանթիւ: adj.nom.acc.sg. Eng: countless բազմութիւնքբազմութիւն: noun.nom.pl. Eng: multitude գայինգալ: verb.past.3per.pl. Eng: come խնդացեալքխնդալ: verb.pfv.nom.pl. Eng: laugh եւեւ: conj. Eng: and անդադարանդադար: adj.nom.acc.sg. Eng: endless փառատրութեամբփառատրութիւն: noun.acc.loc.pl./nom.acc.sg.poss1. Eng: glorification օրհնէինօրհնել: verb.past.3per.pl. Eng: bless զմիասնականմիասնական: adj.acc.sg. Eng: together սուրբսուրբ: adj.nom.acc.sg. Eng: holy երրորդութիւնն։երրորդութիւն: noun.nom.acc.sg.def. Eng: trinity

When all this had happened and the renown of Saint Grigoris had spread everywhere in the district of Uti, men and women, young and old from whichever village the Saints were about to enter came out to meet them, and countless multitudes came joyfully from distant villages bearing crosses and many flowers and sweet incense, and ceaselessly glorified and blessed the united Holy Trinity.

Այսայս (սա): pron.nom.acc.sg. Eng: this ձեւովձեւ: noun.ins.sg. Eng: form գայինգալ: verb.past.3per.pl. Eng: come հասանէինհասանել: verb.past.3per.pl. Eng: arrive իի: prep. Eng: in, at, to, from սեպհականսեպհական: adj.nom.acc.sg. Eng: own գիւղնգիւղ: noun.nom.acc.sg.def. Eng: village Դիւտականprop. եւեւ: conj. Eng: and անդանդ (այնտեղ): adv. Eng: there հանգուցանէին՝հանգուցանել: verb.past.3per.pl. Eng: rest կատարելովկատարել: verb.inf.ins./pfv.ins.sg. Eng: complete, carry out զյիշատակյիշատակ: noun.acc.sg. Eng: memory նոցանա: pron.gen.dat.abl.pl. Eng: s/he, they մեծապէս.մեծապէս: adv. Eng: greatly եւեւ: conj. Eng: and մեծագնիմեծագին: adj.gen.dat.loc.sg. Eng: great իւղովքիւղ: noun.ins.pl. Eng: oil անուշիւքանոյշ (հոտ): adj.ins.pl. Eng: sweet օծանելօծել: verb.inf.nom.acc.loc. Eng: anoint հրամայէրհրամայել: verb.past.3per.sg. Eng: order զնշխարսնշխար: noun.acc.pl./acc.sg.poss1. Eng: remains սրբոցն։սուրբ: adj.gen.dat.abl.pl.def. Eng: holy

Thus did they reach the king’s own village of Diwtakan. There they laid [the relics] to rest performing a great memorial service for them. The king ordered that the relics of the Saints should be anointed with precious oil.

Էրլինել: verb.past.3per.sg. Eng: be դուստրդուստր: noun.nom.acc.sg. Eng: daughter միմի: num. Eng: one Խնչիկprop. անուն՝անուն: noun.nom.acc.sg. Eng: name տղայտղայ: noun.nom.acc.sg. Eng: boy, youth հասակաւ,հասակ: noun.ins.sg. Eng: height յոյժյոյժ: adv. Eng: much սիրելիսիրել: verb.pot.nom.acc.loc.sg. Eng: love արքայի,արքայ: noun.gen.dat.loc.sg. Eng: king որումոր: pron.dat.loc.sg. Eng: who, which անուանանուն: noun.gen.dat.loc.sg.def. Eng: name շինեալշինել: verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: build էրլինել: verb.past.3per.sg. Eng: be դաստակերտդաստակերտ: noun.nom.acc.sg. Eng: building մի։մի: num. Eng: one Տայտալ: verb.pres.3per.sg. Eng: give նմանա: pron.dat.loc.sg. Eng: s/he, they մասնմասն: noun.nom.acc.sg. Eng: part միմի: num. Eng: one իի: prep. Eng: in, at, to, from սրբոյնսուրբ: adj.gen.dat.abl.sg.def. Eng: holy նշխարացննշխար: noun.gen.dat.abl.pl.def. Eng: remains եւեւ: conj. Eng: and իի: prep. Eng: in, at, to, from նմիննոյն: pron.dat.loc.abl.sg. Eng: same դաստակերտինդաստակերտ: noun.gen.dat.loc.sg.def. Eng: building մեծապէսմեծապէս: adv. Eng: greatly կատարիկատարել: verb.pres.3per.sg.med. Eng: complete, carry out յիշատակյիշատակ: noun.nom.acc.sg. Eng: memory պէսպէսպէսպէս: adj.nom.acc.sg. Eng: various պատուով։պատիւ: noun.ins.sg. Eng: honorable Առնոյրառնուլ: verb.past.3per.sg. Eng: take եւեւ: conj. Eng: and ինքեանինքն: pron.gen.dat.loc.sg. Eng: he, she, self մասն,մասն: noun.nom.acc.sg. Eng: part զորոր: pron.acc.sg. Eng: who, which միշտմիշտ: adv. Eng: always իի: prep. Eng: in, at, to, from բանակինբանակ: noun.gen.dat.loc.sg.def. Eng: army շրջեցուցանէրշրջեցուցանել: verb.past.3per.sg. Eng: spin ընդընդ: prep. Eng: with, during, for ինքեան։ինքն: pron.gen.dat.loc.sg. Eng: he, she, self Եւեւ: conj. Eng: and զմնացեալնմնալ: verb.pfv.acc.sg.def. Eng: stay իի: prep. Eng: in, at, to, from նշխարացննշխար: noun.gen.dat.abl.pl.def. Eng: remains կնքեալ՝կնքել: verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: seal մեծաւմեծ: adj.ins.sg. Eng: great զգուշութեամբզգուշութիւն: noun.ins.sg. Eng: caution տայրտալ: verb.past.3per.sg. Eng: give պահելպահել: verb.inf.nom.acc.loc. Eng: keep իի: prep. Eng: in, at, to, from սուրբսուրբ: adj.nom.acc.sg. Eng: holy եւեւ: conj. Eng: and յազնուականազնուական: noun.acc.sg. Eng: noble սենեկի,սենեակ: noun.gen.dat.loc.sg. Eng: room մինչեւմինչեւ: conj. Eng: until կատարեսցիկատարել: verb.sbjv.3per.sg.med. Eng: complete, carry out հիմնարկութիւնհիմնարկութիւն: noun.nom.acc.sg. Eng: foundation մատրանն,մատուռն: noun.gen.dat.loc.sg.def. Eng: chapel որոր: pron.nom.sg. Eng: who, which իի: prep. Eng: in, at, to, from Դիւտականprop. գեղջն`գիւղ: noun.gen.dat.sg.def. Eng: village յանունանուն: noun.acc.sg. Eng: name Պանդալիոնի.prop. զիզի: conj. Eng: that անդանդ (այնտեղ): adv. Eng: there փոխեալփոխել: verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: change զերանելիներանել: verb.pot.acc.sg.def. Eng: happy մեծարեսցէմեծարել: verb.sbjv.3per.sg. Eng: honor յոյժ։յոյժ: adv. Eng: much Թողոյրթողուլ: verb.past.3per.sg. Eng: forgive, permit երիցունսերէց: noun.acc.loc.pl. Eng: elder եւեւ: conj. Eng: and սարկաւագունսսարկաւագ: noun.acc.loc.pl. Eng: deacon եւեւ: conj. Eng: and յոլովագոյնյոլովագոյն: adj.nom.acc.sg. Eng: numerous գունդգունդ: noun.nom.acc.sg. Eng: army պաշտօնէից,պաշտօնեայ: noun.gen.dat.abl.pl. Eng: official եւեւ: conj. Eng: and ինքնինքն: pron.nom.acc.sg. Eng: he, she, self իի: prep. Eng: in, at, to, from տարւոջնտարի: noun.loc.sg.def. Eng: year երկիցսերկիցս: adv. Eng: twice անգամանգամ: adv. Eng: time կատարէրկատարել: verb.past.3per.sg. Eng: complete, carry out զյիշատակյիշատակ: noun.acc.sg. Eng: memory սրբոցնսուրբ: adj.gen.dat.abl.pl.def. Eng: holy զերիսերեք: num. Eng: three երիսերեք: num. Eng: three աւուրս.օր: noun.acc.pl. Eng: day եւեւ: conj. Eng: and միշտմիշտ: adv. Eng: always անձանձրոյթանձանձրոյթ: adj.nom.acc.sg. Eng: ceaseless էրլինել: verb.past.3per.sg. Eng: be իի: prep. Eng: in, at, to, from պահսպահք: noun.acc.loc.pl. Eng: fast եւեւ: conj. Eng: and յաղօթսաղօթք: noun.acc.loc.pl. Eng: prayer եւեւ: conj. Eng: and իի: prep. Eng: in, at, to, from տուրստուրք: noun.acc.loc.pl. Eng: tribute աղքատաց։աղքատ: adj.gen.dat.abl.pl. Eng: poor Իսկիսկ: conj./noun.nom.acc.sg./adv./adj. Eng: but, and որոցոր: pron.gen.dat.abl.pl. Eng: who, which իի: prep. Eng: in, at, to, from նշխարացննշխար: noun.gen.dat.abl.pl.def. Eng: remains հրամայեացհրամայել: verb.aor.3per.sg./imp.sg.med. Eng: order տալ,տալ: verb.inf.nom.acc.loc. Eng: give պատուէրպատւոէր: noun.nom.acc.sg. order, warning տայրտալ: verb.past.3per.sg. Eng: give մեծապէսմեծապէս: adv. Eng: greatly կատարելկատարել: verb.inf.nom.acc.loc. Eng: complete, carry out զյիշատակյիշատակ: noun.acc.sg. Eng: memory սրբոցն։սուրբ: adj.gen.dat.abl.pl.def. Eng: holy Յուշյուշ: noun.nom.acc.sg. Eng: memory առնէրառնել: verb.past.3per.sg. Eng: make հեղգացելոցնհեղուլ: verb.pfv.gen.dat.abl.pl. Eng: idle զահագինահագին: adj.acc.sg. Eng: substantial աստուածայինաստուածային: adj.nom.acc.sg. Eng: divine դատաստանն,դատաստան: noun.nom.acc.sg.def. Eng: judgment ջերմագոյնջերմագոյն: adj.nom.acc.sg. Eng: most warm փութացելոցնփութալ: verb.sbjv.1per.sg.med. Eng: hurry զնորիննոյն: pron.gen.sg. Eng: same բարերարութեանցնբարերարութիւն: noun.gen.dat.abl.pl.def. Eng: benefaction անպատումանպատում: adj.nom.acc.sg. Eng: untold պարգեւս։պարգեւ: noun.acc.loc.pl./nom.acc.loc.sg.poss1. Eng: gift Այսպէսայսպէս: adv. Eng: this way փառաւորէփառաւորել: verb.pres.3per.sg. Eng: glorify Աստուածաստուած: noun.nom.acc.loc.sg. Eng: God զՍուրբսսուրբ: adj.acc.pl./acc.sg.poss1. Eng: holy իւր։իւր: pron.gen.sg./pron.adj.nom.acc.sg. Eng: his/her

[King Vach’agan] had a daughter named Xnch’ik who was still a girl and much beloved by the king. He had built an estate in her name and gave her a portion of the Saints’ relics and this was celebrated in that estate with a great ceremony of remembrance. [The king] himself took a portion of the relics and those of Saint Zacharias, and always had them with him as he circulated around with the camp. As for the remainder of the relics, he sealed them and had them kept with the greatest watchfulness in a blessed and noble chamber until the chapel in the name of Pantaleon was constructed in Diwtakan and the Saint moved there and greatly honored. He left there the priests, deacons, and the brigade of numerous servitors and personally performed memorial services for the Saints, three times a day for three days at that place. He was tireless in fasts, prayers, and giving alms to the poor. He ordered those who had received portions of the relics to celebrate memorial services in honor of the Saints, and he reminded those who might be remiss of the terrible judgment of God. As for those who were zealous, [he reminded them] of the unknowable gifts of [God’s] goodness. Thus does God glorify His Saints.

ԳԼՈՒԽ ԻԵ. ՀԱՐՑՈՒՄՆհարցումն: noun.nom.acc.sg. Eng: question ՎԱՉԱԳԱՆԱՅ՝prop. ԱՐՔԱՅԻՆարքայ: noun.gen.dat.loc.sg.def. Eng: king ԱՂՈՒԱՆԻՑprop. ԶՄԱՏԹԷprop. ԵՐԷՑերէց: noun.nom.acc.sg. Eng: elder ԳԻՏՆԱՒՈՐ։գիտնաւոր: adj.nom.acc.sg. Eng: learned

CHAPTER XXV. KING VACHAGAN OF AGHUANK’S QUESTION TO THE LEARNED PRIEST, MATTE.

Ասէասել: verb.pres.3per.sg. Eng: say արքայ.արքայ: noun.nom.acc.sg. Eng: king «Հոգիքհոգի: noun.nom.pl. Eng: soul հրաժարեալքհրաժարել: verb.pfv.nom.pl. Eng: renounce իի: prep. Eng: in, at, to, from մարմնոյմարմին: noun.gen.dat.abl.sg. Eng: body զգայու՞նզգայուն: adj.nom.acc.sg. Eng: sensitive են,լինել: verb.pres.3per.pl. Eng: be թէթէ: conj. Eng: that անզգայ.անզգայ: adj.nom.acc.sg. Eng: unfeeling կամկամ: conj. Eng: or կենդանիքսկենդանի: adj.nom.pl.poss1. Eng: living ննջեցելոցնննջել: verb.pfv.gen.dat.abl.pl.def. Eng: sleep զիա՞րդզիարդ: part. Eng: why կարեմքկարել (կարողանալ): verb.pres.1per.pl. Eng: can, able աւգնել»։օգնել: verb.inf.nom.acc.loc. Eng: help

The king asked: “Are souls that have left the body sentient or insentient? Or how can we, who are living, assist the dead?”

Լուծումն.լուծումն: noun.nom.acc.sg. Eng: solution «Աղաչելովաղաչել: verb.inf.ins.sg. Eng: pray for զԱստուածաստուած: noun.acc.sg. Eng: God պահաւքպահք: noun.ins.pl. Eng: fast եւեւ: conj. Eng: and աղաւթիւքաղօթք: noun.ins.pl. Eng: prayer եւեւ: conj. Eng: and պատարագաւքպատարագ: noun.ins.pl. Eng: sacrifice եւեւ: conj. Eng: and կամկամ: conj. Eng: or այլայլ: pron.nom.acc.loc.sg. Eng: other/but ինչինչ (ի): pron.nom.acc.sg. Eng: what բարիբարի: adj.nom.acc.sg. Eng: good յիշատակաւք,յիշատակ: noun.ins.pl. Eng: memory որոր: pron.nom.sg. Eng: who, which յանունանուն: noun.acc.sg. Eng: name նոցանա: pron.gen.dat.abl.pl. Eng: s/he, they կատարի։կատարել: verb.pres.3per.sg.med. Eng: complete, carry out Եւեւ: conj. Eng: and զորոր: pron.acc.sg. Eng: who, which աւրինակօրինակ: noun.nom.acc.sg. Eng: example Դաւիթprop. զգեցեալզգենուլ: verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: put on clothes զսպառազինութիւննսպառազինութիւն: noun.acc.sg.def. Eng: armed Սաւուղայ՝prop. կաղալկաղալ: verb.inf.nom.acc.loc. Eng: limp եւեւ: conj. Eng: and գթելգթալ: verb.inf.nom.acc.loc. Eng: pity սկսաւ,սկսանել: verb.aor.3per.sg.med. Eng: begin իսկիսկ: conj./noun.nom.acc.sg./adv./adj. Eng: but, and յորժամյորժամ: conj. Eng: when մերկացեալմերկել: verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: strip իի: prep. Eng: in, at, to, from բացբաց: adv. Eng: open, apart from, but for ընկէցընկենուլ: verb.aor.1per.sg. Eng: fall զծանրութիւնծանրութիւն: noun.acc.sg. Eng: weight զինուցնինն: num. Eng: nine եւեւ: conj. Eng: and թեթեւացեալթեթեւանալ: verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: lighten յիւրնիւր: pron.acc.sg.def. Eng: his/her դարձաւդառնալ: verb.aor.3per.sg.med. Eng: turn բնութիւն,բնութիւն: noun.nom.acc.sg. Eng: nature սոյնպէսսոյնպէս: adv. Eng: in the same way եւեւ: conj. Eng: and հոգիք։հոգի: noun.nom.pl. Eng: soul Մինչդեռմինչդեռ: conj. Eng: while զգեցեալզգենուլ: verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: put on clothes զսպառազինութիւնսպառազինութիւն: noun.acc.sg. Eng: armed մարմնոյ՝մարմին: noun.gen.dat.abl.sg. Eng: body կանկալ (կանգնել): verb.pres.3per.pl. Eng: stand իի: prep. Eng: in, at, to, from ծանրութեան,ծանրութիւն: noun.gen.dat.loc.sg. Eng: weight իսկիսկ: conj./noun.nom.acc.sg./adv./adj. Eng: but, and յորժամյորժամ: conj. Eng: when զսասա: pron.acc.sg. Eng: this one իի: prep. Eng: in, at, to, from բացբաց: adv. Eng: open, apart from, but for դնիցեն,դնել: verb.cond.3per.pl. Eng: put որպէսորպէս: adv. Eng: as եղեւնլինել: verb.aor.3per.sg.def. Eng: be ասացեալ,ասել: verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: say սրատեսիկսրատեսիկ: adj.nom.acc.sg. Eng: keen sight եւեւ: conj. Eng: and քաջիմացքաջիմաց: adj.nom.acc.sg. Eng: shrewd եւեւ: conj. Eng: and առաւելառաւել: adv. Eng: more զգայունզգայուն: adj.nom.acc.sg. Eng: sensitive լինին։լինել: verb.pres.3per.pl.med. Eng: be Եւեւ: conj. Eng: and որքոր: pron.nom.pl. Eng: who, which ասացինասել: verb.aor.3per.pl. Eng: say անզգայանզգայ: adj.nom.acc.sg. Eng: unfeeling լինելլինել: verb.inf.nom.acc.loc. Eng: be զհոգինհոգի: noun.acc.sg. Eng: soul ելեալելանել: verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: go out իի: prep. Eng: in, at, to, from մարմնոյն,մարմին: noun.gen.dat.abl.sg.def. Eng: body յանդիմանեմքյանդիմանել: verb.pres.1per.pl. Eng: scold զնոսանա: pron.acc.pl. Eng: s/he, they Աստուածաշունչաստուածաշունչ: noun.nom.acc.sg. Eng: Bible գրոցգիր: noun.gen.dat.abl.pl. Eng: letter, book վկայութեամբ,վկայութիւն: noun.ins.sg. Eng: witness որոր: pron.nom.sg. Eng: who, which ասէ.ասել: verb.pres.3per.sg. Eng: say «Մովսէսprop. ծառայծառայ: noun.nom.acc.sg. Eng: servant իմիմ: pron.gen.sg./pron.adj.nom.acc.sg. Eng: my վախճանեցաւ,վախճանել: verb.aor.3per.sg.med. Eng: end, die իսկիսկ: conj./noun.nom.acc.sg./adv./adj. Eng: but, and արդարդ: adv. Eng: now եկեալգալ: verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: come Մովսէսprop. չքնաղազգեստնչքնաղազգեստ: adj.nom.acc.sg.def. Eng: beautifully dressed փառաւքփառք: noun.ins.pl. Eng: glory առաջիառաջի: prep. Eng: before Աստուծոյ,աստուած: noun.gen.dat.abl.sg. Eng: God ոչոչ: part. Eng: not մարմինմարմին: noun.nom.acc.loc.sg. Eng: body զգեցեալ,զգենուլ: verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: put on clothes որումոր: pron.dat.loc.sg. Eng: who, which Պետրոսprop. բաղձացեալբաղձանալ: verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: desire խնդրէրխնդրել: verb.past.3per.sg. Eng: ask իի: prep. Eng: in, at, to, from տեառնէտէր: noun.abl.sg. Eng: Lord զանդէնանդէն: adv. Eng: there բնակութիւնն»։բնակութիւն: noun.nom.acc.sg.def. Eng: population Իսկիսկ: conj./noun.nom.acc.sg./adv./adj. Eng: but, and եթէեթէ: conj. Eng: that, if անզգայանզգայ: adj.nom.acc.sg. Eng: unfeeling էրլինել: verb.past.3per.sg. Eng: be հոգիհոգի: noun.nom.acc.loc.sg. Eng: soul մարգարէին,մարգարէ: noun.gen.dat.loc.sg.def. Eng: prophet որոր: pron.nom.sg. Eng: who, which ասենդասել: verb.pres.3per.pl.poss2. Eng: say ելեալելանել: verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: go out իի: prep. Eng: in, at, to, from մարմնոյն,մարմին: noun.gen.dat.abl.sg.def. Eng: body ի՞բրիբր: prep. Eng: as if գայրգալ: verb.past.3per.sg. Eng: come իի: prep. Eng: in, at, to, from զգայութիւնզգայութիւն: noun.nom.acc.sg. Eng: sense եւեւ: conj. Eng: and յայսպէսայսպէս: adv. Eng: this way վայելուչվայելուչ: adj.nom.acc.sg. Eng: splendid կերպարանսկերպարան: noun.acc.loc.pl./nom.acc.sg.poss1. Eng: image խաւսելխօսել: verb.inf.nom.acc.loc. Eng: speak ընդընդ: prep. Eng: with, during, for աստուածորդւոյն։աստուածորդի: noun.gen.dat.abl.sg.def. Eng: son of God «Աստուած,Աստուած: noun.nom.acc.sg. Eng: God ասէ,ասել: verb.pres.3per.sg. Eng: say կենդանեացկենդանի: adj.gen.dat.abl.pl. Eng: living եմլինել: verb.pres.1per.sg. Eng: be եսես (ինքս): pron.nom.sg. Eng: I եւեւ: conj. Eng: and ոչոչ: part. Eng: not մեռելոց.մեռանել: verb.pfv.gen.dat.abl.pl. Eng: die մեռեալմեռանել: verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: die մարմիննմարմին: noun.nom.acc.loc.sg.def. Eng: body ո՞չոչ: part. Eng: not ապաքէնապաքէն: part. Eng: refuge անզգայանզգայ: adj.nom.acc.sg. Eng: unfeeling է,լինել: verb.pres.3per.sg. Eng: be իսկիսկ: conj./noun.nom.acc.sg./adv./adj. Eng: but, and անզգայացեալանզգայանալ: verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: become numb հոգին,հոգի: noun.nom.acc.loc.sg.def. Eng: soul յայտյայտ: noun.nom.acc.sg. Eng: apparent է,լինել: verb.pres.3per.sg. Eng: be թէթէ: conj. Eng: that մեռեալմեռանել: verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: die է»։լինել: verb.pres.3per.sg. Eng: be Եւեւ: conj. Eng: and դարձեալդառնալ: verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: turn դարձեալդարձեալ: adv. Eng: again եթէ՝եթէ: conj. Eng: that, if «վերակացուվերակացու: noun.nom.acc.sg. Eng: overseer եղէցլինել: verb.sbjv.1per.sg. Eng: be քաղաքիդքաղաք: noun.gen.dat.loc.sg.poss2. Eng: city այդմիկ՝այդմիկ: pron.dat.sg. Eng: this վասնվասն: prep. Eng: about, for the sake of իմիմ: pron.gen.sg./pron.adj.nom.acc.sg. Eng: my եւեւ: conj. Eng: and վասնվասն: prep. Eng: about, for the sake of Դաւթի՝prop. ծառայիծառայ: noun.gen.dat.loc.sg. Eng: servant իմոյ»։իմ: pron.adj.gen.dat.abl.sg. Eng: my Արդ՝արդ: adv. Eng: now աղէ,աղէ: intj. Eng: woe ասա,ասել: verb.imp.sg. Eng: say անզգայացեալանզգայանալ: verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: become numb հոգւոյնհոգի: noun.gen.dat.abl.sg.def. Eng: soul զի՞նչինչ (ի): pron.acc.sg. Eng: what մեծարանքմեծարանք: noun.nom.acc.sg. Eng: honor էինլինել: verb.past.3per.pl. Eng: be վերակացուվերակացու: noun.nom.acc.sg. Eng: overseer լինելլինել: verb.inf.nom.acc.loc. Eng: be քաղաքինքաղաք: noun.gen.dat.loc.sg.def. Eng: city նորա.նա: pron.gen.sg. Eng: s/he, they այլայլ: pron.nom.acc.loc.sg. Eng: other/but յաղագսյաղագս: prep. Eng: about կենդանիկենդանի: adj.nom.acc.loc.sg. Eng: living հոգւոյհոգի: noun.gen.dat.abl.sg. Eng: soul մարգարէինմարգարէ: noun.gen.dat.loc.sg.def. Eng: prophet արարառնել: verb.aor.3per.sg. Eng: make շնորհսշնորհ: noun.acc.loc.pl./nom.acc.loc.sg.poss1. Eng: grace վերակացուվերակացու: noun.nom.acc.sg. Eng: overseer լինելլինել: verb.inf.nom.acc.loc. Eng: be քաղաքին՝քաղաք: noun.gen.dat.loc.sg.def. Eng: city փրկելփրկել: verb.inf.nom.acc.loc. Eng: save զնոսանա: pron.acc.pl. Eng: s/he, they իի: prep. Eng: in, at, to, from սրոյսուր: adj.gen.dat.abl.sg. Eng: sword թշնամւոյն։թշնամի: noun.gen.dat.abl.sg.def. Eng: enemy Եւեւ: conj. Eng: and առաքեալնառաքեալ: adj.nom.acc.loc.sg.def. Eng: apostle Պաւղոսprop. ասէ.ասել: verb.pres.3per.sg. Eng: say «Ելանելելանել: verb.inf.nom.acc.loc. Eng: go out իի: prep. Eng: in, at, to, from մարմնոյսմարմին: noun.gen.dat.abl.sg.poss1. Eng: body եւեւ: conj. Eng: and ընդընդ: prep. Eng: with, during, for Քրիստոսիprop. լինել՝լինել: verb.inf.nom.acc.loc. Eng: be լաւլաւ: adj.nom.acc.sg. Eng: good համարիմ».համարել: verb.pres.1per.pl.pass. Eng: consider որոր: pron.nom.sg. Eng: who, which եւեւ: conj. Eng: and նոյննոյն: pron.acc.sg. Eng: same իսկիսկ: conj./noun.nom.acc.sg./adv./adj. Eng: but, and կենարարկենարար: adj.nom.acc.sg. Eng: life-giver Բաննբան: noun.nom.acc.sg.def. Eng: word ասէասել: verb.pres.3per.sg. Eng: say ցհայրն.հայր: noun.acc.sg.def. Eng: father «Զորսոր: pron.acc.pl. Eng: who, which ետուրտալ: verb.aor.2per.sg. Eng: give ցիս,ես (ինքս): pron.acc.sg. Eng: I կամիմկամել: verb.pres.1per.sg.med. Eng: want զիզի: conj. Eng: that ընդընդ: prep. Eng: with, during, for իսես (ինքս): pron.acc.sg. Eng: I իցենլինել: verb.cond.3per.pl. Eng: be եւեւ: conj. Eng: and զփառսնփառք: noun.acc.pl.def. Eng: glory իմիմ: pron.gen.sg./pron.adj.nom.acc.sg. Eng: my տեսցեն»։տեսանել: verb.sbjv.3per.pl. Eng: see

Response: “By calling upon God with fasts, prayers, offerings or by otherwise conducting fine acts of commemoration in their name. Take the example of David who began to stagger and stumble upon donning Saul’s armor, but returned to his nature when he stripped himself of its weight. It is the same for souls. As for those who say that the soul becomes insentient upon leaving the body, we oppose them by citing the Divine Scripture, which says: ‘Moses my servant is dead. Then Moses came clothed gloriously before God, but not in the flesh,’ on account of which Peter, out of longing, asked the Lord for a dwelling there. Now if the soul of the prophet was insentient when it left the body, how did it become sentient and speak to the Son of God in such a pleasant way? ‘I am the God of the living,’ he says ‘and not of the dead.’ Isn’t a dead body insentient? So, then, it is clear that an insentient soul must also be dead. And again, ‘I will defend this city for my sake and for the sake of my servant David.’ Now tell me, what honor would it be for him to defend his city for the sake of an insentient soul? It was for the sake of the living soul of the prophet that he did the favor of defending the city and saving its inhabitants from the enemy sword. The apostle Paul says: ‘we prefer to be absent from the body and to be present with Christ.’ The vivifying Word says the same to the Father: “I want those you have given me to be with me where I am and to see my glory.’

«Արդ՝արդ: adv. Eng: now ըստըստ: prep. Eng: according to քոդու: pron.gen.sg./pron.adj.nom.acc.sg. Eng: you (sg.) բանիդբան: noun.gen.dat.loc.sg.poss2. Eng: word անզգայանզգայ: adj.nom.acc.sg. Eng: unfeeling հոգւոցնհոգի: noun.gen.dat.abl.pl.def. Eng: soul ո՞րպէսորպէս: adv. Eng: as մարթմարթ: adj.nom.acc.sg. Eng: able էրլինել: verb.past.3per.sg. Eng: be ընդընդ: prep. Eng: with, during, for տեառնտէր: noun.gen.dat.sg. Eng: Lord լինելլինել: verb.inf.nom.acc.loc. Eng: be կամկամ: conj. Eng: or զանճառելիանճառելի: adj.acc.sg. Eng: ineffable փառսնփառք: noun.acc.loc.pl.def. Eng: glory տեսանել,տեսանել: verb.inf.nom.acc.loc. Eng: see կամկամ: conj. Eng: or մեռեալմեռանել: verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: die մեծատաննմեծատուն: adj.nom.acc.sg.def. Eng: rich հոգինհոգի: noun.nom.acc.loc.sg.def. Eng: soul իի: prep. Eng: in, at, to, from տանջանարանէնտանջանարան: adj.abl.sg.def. Eng: instrument of torture հեռագոյնհեռագոյն: adj.nom.acc.sg. Eng: distant սրատեսսրատես: adj.nom.acc.sg. Eng: sharp seeing աչաւքակն (աչք): noun.ins.pl. Eng: eye զԱբրահամprop. եւեւ: conj. Eng: and զՂազարprop. տեսանելտեսանել: verb.inf.nom.acc.loc. Eng: see կամկամ: conj. Eng: or գիտելգիտել: verb.inf.nom.acc.loc. Eng: know ուստի՞ուստի: adv. Eng: thus էր.լինել: verb.past.3per.sg. Eng: be զիզի: conj. Eng: that յայտնապէսյայտնապէս: adv. Eng: apparently փրկչինփրկիչ: adj.gen.dat.loc.sg.def. Eng: savior ձայնձայն: noun.nom.acc.sg. Eng: sound երեւեցուցանէերեւեցուցանել: verb.pres.3per.sg. Eng: imagine ճշմարիտճշմարիտ: adj.nom.acc.sg. Eng: true առակաւն,արակ: noun.ins.sg.def. Eng: parable եթէեթէ: conj. Eng: that, if առաւելառաւել: adv. Eng: more քանքան: conj./prep. Eng: than իի: prep. Eng: in, at, to, from մարմնի,մարմին: noun.gen.dat.loc.sg. Eng: body յորժամյորժամ: conj. Eng: when արտաքսանայարտաքսանալ: verb.pres.1per.sg. Eng: be expelled քանքան: conj./prep. Eng: than զմարմինն,մարմին: noun.acc.sg.def. Eng: body լինիլինել: verb.pres.3per.sg.med. Eng: be քաջատեսքաջատես: adj.nom.acc.sg. Eng: clear sighted եւեւ: conj. Eng: and առաւելառաւել: adv. Eng: more իմաստունիմաստուն: adj.nom.acc.loc.sg. Eng: wise հոգին։հոգի: noun.nom.acc.loc.sg.def. Eng: soul Ոչոչ: part. Eng: not միայնմիայն: adj.nom.acc.sg. Eng: only Սրբոցնսուրբ: adj.gen.dat.abl.pl.def. Eng: holy եւեւ: conj. Eng: and վայելչացելոցվայելչացեալ: verb.pfv.gen.dat.abl.pl. Eng: become splendid հոգիք,հոգի: noun.nom.pl. Eng: soul այլայլ: pron.nom.acc.loc.sg. Eng: other/but եւեւ: conj. Eng: and մեղաւորաց՝մեղաւոր: adj.gen.dat.abl.pl. Eng: sinful զգանզգալ: verb.pres.3per.pl. Eng: feel, realize, come to senses եւեւ: conj. Eng: and ենլինել: verb.pres.3per.pl. Eng: be լցեալլնուլ: verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: fill իմաստութեամբիմաստութիւն: noun.ins.sg. Eng: wisdom որպէսորպէս: adv. Eng: as մեծատուննմեծատուն: adj.nom.acc.sg.def. Eng: rich քաջատեսքաջատես: adj.nom.acc.sg. Eng: clear sighted լինէր,լինել: verb.past.3per.sg. Eng: be զիզի: conj. Eng: that մեծմեծ: adj.nom.acc.sg. Eng: great վիհվիհ: noun.nom.acc.sg. Eng: pit ընդընդ: prep. Eng: with, during, for մէջմէջ: noun.nom.acc.loc.sg. Eng: in, middle կարելկարել: verb.inf.nom.acc.loc. Eng: able ճանաչելճանաչել: verb.inf.nom.acc.loc. Eng: know զԱբրահամ։prop. Եւեւ: conj. Eng: and մեզմեք: pron.acc.pl. Eng: we ուսոյցուսուցանել: verb.aor.3per.sg. Eng: teach ճշմարիտճշմարիտ: adj.nom.acc.sg. Eng: true հաւատն՝հաւատ: noun.nom.acc.loc.sg.def. Eng: belief իջումնիջումն: noun.nom.acc.sg. Eng: descent Աստուծոյաստուած: noun.gen.dat.abl.sg. Eng: God իի: prep. Eng: in, at, to, from դժոխսդժոխք: noun.acc.loc.pl./nom.acc.sg.poss1. Eng: hell իի: prep. Eng: in, at, to, from փրկելփրկել: verb.inf.nom.acc.loc. Eng: save զնոսա,նա: pron.acc.pl. Eng: s/he, they եթէեթէ: conj. Eng: that, if արդարեւարդարեւ: part. Eng: truly զգայունզգայուն: adj.nom.acc.sg. Eng: sensitive ենլինել: verb.pres.3per.pl. Eng: be եւեւ: conj. Eng: and առաւելառաւել: adv. Eng: more իմաստագոյնիմաստնագոյն: adj.nom.acc.sg. Eng: wisest հոգիքհոգի: noun.nom.pl. Eng: soul հրաժարելոցնհրաժարել: verb.des.def./pfv.gen.dat.abl.pl.def. Eng: renounce իի: prep. Eng: in, at, to, from մարմնոյ։մարմին: noun.gen.dat.abl.sg. Eng: body Եւեւ: conj. Eng: and որքոր: pron.nom.pl. Eng: who, which կատարենկատարել: verb.pres.3per.pl. Eng: complete, carry out զյիշատակյիշատակ: noun.acc.sg. Eng: memory Սրբոցն,սուրբ: adj.gen.dat.abl.pl.def. Eng: holy մեծարեալմեծարել: verb.pfv.nom.acc.loc.sg. Eng: honor պատարագաւքպատարագ: noun.ins.pl. Eng: sacrifice աղաչենաղաչել: verb.pres.3per.pl. Eng: entreat զհոգիսհոգի: noun.acc.pl./acc.sg.poss1. Eng: soul նոցանա: pron.gen.dat.abl.pl. Eng: s/he, they եւեւ: conj. Eng: and նոքաւքնա: pron.ins.pl. Eng: s/he, they հայցենհայցել: verb.pres.3per.pl. Eng: demand զողորմութիւնողորմութիւն: noun.acc.sg. Eng: mercy յառատատուրնառատատուր: adj.acc.sg.def. Eng: generous Աստուծոյ,աստուած: noun.gen.dat.abl.sg. Eng: God Արդարեւարդարեւ: part. Eng: truly կարենկարել (կարողանալ): verb.pres.3per.pl. Eng: can, able բարեխաւսելբարեխօսել: verb.inf.nom.acc.loc. Eng: intercede հոգիքհոգի: noun.nom.pl. Eng: soul Սրբոցն,սուրբ: adj.gen.dat.abl.pl.def. Eng: holy եւեւ: conj. Eng: and վաղվաղակիվաղվաղակի: adv. Eng: suddenly ընդունիընդունել: verb.pres.3per.sg.med. Eng: accept Աստուածաստուած: noun.nom.acc.loc.sg. Eng: God զխնդիրսխնդիր: noun.acc.pl./acc.sg.poss1. Eng: request նոցա,նա: pron.gen.dat.abl.pl. Eng: s/he, they եւեւ: conj. Eng: and մեղացնմեղք: noun.gen.dat.abl.pl.def. Eng: sin շնորհէշնորհել: verb.pres.3per.sg. Eng: grant թողութիւն։»թողութիւն: noun.nom.acc.sg. Eng: forgiveness